Kredi Riski Nedir?

Kredi risk yönetiminin zorlukları şunlardır.

• Yetersiz veri yönetimi: Veri yönetme veriminin azalması, doğru veriye erişim sıkıntısı önemli gecikmelere neden olarak kredi risk yönetimini zorlaştırır.
• Risk modelleme çerçevesinin olmaması: Bankaların risk modellemesi ve risk gruplandırması olmadan risk yönetimi yapması mümkün olmaz. Risk modellemesi doğru yapılmayan bir kurumda risk yönetimi zor olur.
• Sürekli olarak yeni çalışma yapma ihtiyacı: Tüketicilerin finansal durumları sıklıkla değişebilir, bu yüzden tüketicilerin durumlarının güncellenmesi risk yönetimi açısından önemlidir. Bankaların ve kredi veren kurumların, borç alan kişilerin durumlarını sürekli olarak güncel tutma zorunluluğu kredi risk yönetimini zorlaştırır.
• Risk araçlarının yetersizliği: Etkili bir risk çözümü olmadan bankalar gerçek anlamda riskli portföylerinin yönetimini gerçekleştirmede zorlanır.
• Raporlamanın zahmetli olması: Bir teknolojik çözüm olmaması durumunda risk yönetiminin manuel yapılması gerekir, bu da risk yönetimini ciddi anlamda zorlaştırır.

Bankaların çok sayıda tüketiciye kredi vermesi ve kredilerin geri toplanmasındaki risklerin en aza indirgenmesi için önemlidir. Bankaların verdiği kredilerin geri ödenmemesi, bankayı zor duruma düşürür. Bankalar bunun için kredi riskini minimuma indirmek ve riskli kredilerin bankaya en az seviyede zarar vermesini sağlamak durumundadır. Pek çok kredide aynı anda meydana gelebilecek olumsuzluklar bankaları batma tehlikesine kadar götürebilir. Kredi riski analizi sayesinde finansal kurumlar kredi geri ödemelerini çok daha kolay analiz eder.

Kredi riskinin türleri şunlardır.

• Temerrüde düşme riski: Kredi alanların borçlarını belirli bir süreden fazla sürede ödenmemesi ya da hiç ödenmemesi riskidir.
• Konsantrasyon riski: Bir borç verenin alacak portföyünün yoğunluğunun aynı ülke ya da sektöre yoğunlaşmış olması durumudur.
• Ülke riski: Bir ülkeye verilen kredilerin ülkenin makroekonomik ve politik durumuna göre temerrüde düşme riski durumudur.
• Kredi notu düşmesi riski: Borçlunun kredi ödeme dönemi bitmeden kredi notunun düşme riskidir.
• Kredi spread riski: Borcun alındığı faiz oranı ile referans faiz oranı arasındaki makasın açılması riskidir.

Temerrüde düşme riski, kredi alan kişinin faiz veya anapara ödemesini zamanında yapmaması hatta hiç yapmaması riskini ifade eder. Borçlunun temerrüde düşmesi durumunda alacağını geri alamayacak banka ya da finansman kurumu, nakit akışında önemli sorunlar yaşar. Borçların temerrüde düşme riski, banka ve finans kurumlarının en hassas oldukları risk grubudur.

Konsantrasyon riski, bir banka veya bir finansman kurumunun belirli bir sektöre daha çok borç vermesi ile portföyündeki borç yoğunluğunu tek bir sektöre yüklemesi anlamına gelir. Bu durum risklerin tek bir sektörde konsantre olmasına sebep olur. O sektörde herhangi bir nedenle sektörel bir kriz oluşursa bankanın portföyünde ciddi anlamda alacak olduğundan bankalar bu durumdan olumsuz etkilenir. Bu yüzden bankalar, risk yönetimi yaparken konsantrasyon riskini minimuma indirmeyi hedefler.

Genellikle yabancı ülkelere veya yabancı ülkedeki şirketlere verilen kredilerde ortaya çıkan risktir. Bir ülkede makroekonomik ya da politik gelişmeler, borçların geri ödenmesini zorlaştıracak şekilde gelişebilir. Bu da kredi risk yönetiminde ülke riskinin de göz önünde bulundurmasını zorunlu kılar.

Kredi notunun düşme riski, kredi verilen müşterinin kredi notunun bir kredi notu derecelendirme kuruluşu tarafından düşürülmesi riskidir. Kredi verilmiş olan kişinin kredi notunun düşmesi, kişinin borçlarını ödeyemeyeceği ihtimalini beraberinde getirir.

Kredi spread riski, çeşitli borçlanma araçlarının maliyetlerindeki değişiklikten ortaya çıkan risktir. Borçlanana uygulanan kredi faizini ile referans faiz oranı arasındaki makasın artması durumunda ortaya çıkacak riski ifade eder.

Kredi riskinin hesaplanmasında kullanılan değişkenler, bu değişkenlerin İngilizce isimlerinden dolayı "Kredi Riskinin 5C'si" olarak adlandırılır. Kredi riskinin hesaplanmasında kullanılan 5 değişken aşağıda sıralanmıştır.

• Kredi geçmişi: Borç verenler, borç alanların kredi notu ile borç geçmişine bakar.
• Geri ödeme kapasitesi: Borç alanın borcunu geri ödeyebileceğini garanti altına almak için bankalar, borcun gelire oranına bakar.
• Borç alanın maddi gücü: Borç verenler, borç alacak kişi ve kurumların toplam net varlıklarına bakarlar. Net varlıkları hesaplamak için, toplam varlıklardan toplam yükümlülüklerin çıkartılması ile bulunur.
• Borcun koşulları: Borç koşullarının borçlanana uygun olduğunun belirlenmesi
• Teminat: Borç verenler gerekli durumlarda teminat isterler ve bu teminatların borçları karşılayacak değerde olmasına dikkat edilir.

Kredi geçmişi, kredi alırken en çok dikkat edilen konulardan biridir, hatta kredi alma sürecinin ilk basamağı olarak ifade edilebilir. Bir kişi ya da kurumun kredi geçmişi kredi notuna ve daha önce kullandığı kredilerdeki ödeme alışkanlığına bakılarak hesaplanır. Kredi sicili temiz olan, geçmişte aldığı borçları zamanında ödeyen ve kredi notu olan kişiler düşük risklidir.

Alınan borcun ödenebileceğinin garanti altına alınması için borç alanın yeterli gelire sahip olup olmadığı incelenmelidir. Bu inceleme sonucunda kişinin geri ödeme kapasitesindeki risk hesaplanır.

Borç alanın tüm varlıkları, borcun ödenmemesi durumunda borç veren kurum tarafından yasal mevzuat çerçevesinde borcun tahsil edilemediği durumlarda borcun tahsili için kullanılabilir. Bu yüzden borç alanın net varlıkları kredi verilirken analiz edilir. Net varlıkları hesaplamak için toplam varlıklardan toplam yükümlülükler çıkartılır.

Borcun koşulları, borçlananın karşılayabileceği şekilde olmalıdır. Çok yüksek bir faiz oranı ve kısa vadeli borçlarda bazı borçlananların geri ödeme riski yüksek olabilir.

Kredi veren kurum, gereklilik duyması durumunda borç alacak kişiden teminat isteyebilir. Bu teminat, bir gayrimenkul, şirket hisseleri veya çeşitli menkul kıymetler olabilir. Kredi tutarının tamamı ödenene kadar teminat gösterilen varlık satılamaz ve banka üzerine rehinli olur.