Elektrik sistemi sayesinde, Zonguldak'ta üretilen elektriği Antalya'da; Kahramanmaraş'ta üretilen elektriği İstanbul'da kullanabiliyoruz. Zonguldak'tan sisteme verilen elektriği nereden çekerseniz çekin, hiçbir farkı olmaz. Sisteme verilen ve sistemden alınan elektrik sayaçlarla belirlenir. Aslında bu sistem, uzun yıllardır bu şekilde işlemekteydi. Tek fark; eskiden yalnızca tek şirket bu havuzun içinden elektrik çekme yetkisine sahipti ve tüketicilere tek şirket fatura kesiyordu. Şimdi ise birden çok şirket havuzdan elektrik çekme yetkisine sahip. Bu şekilde de tedarikçi değiştirmek mümkün hale geldi.
Elektrik Piyasası Nasıl Serbestleşti?
Her gelişmiş ülkenin ekonomisinde olduğu gibi, ülkemizde de tüm sektörlerde devletin baskınlığı azalarak, özelleştirmelerle rekabet ortamını teşvik edici kanunlar hazırlanmakta ve piyasalar serbestleşmektedir. Çünkü rekabetin olduğu yerde, tüketiciler kazanır. Elektrik piyasası da bu piyasalardan biridir. Uzun yıllardan beri yapılan çalışmalar doğrultusunda piyasa serbestleşmiş ve devlet, elektrik dağıtım şirketleri ile elektrik satış şirketlerinin tamamını özelleştirerek sektördeki tekelleşmeyi bitirmiş, nihayetinde de elektrik piyasası serbest bir piyasa haline gelmiştir.
Bu doğrultuda tüm elektrik dağıtım şirketleri özelleştirilmiş, tüketiciye elektrik satışı yapan firmaların tamamı devletten bağımsız, özel şirketler haline gelmişlerdir. Tüketici tarafında ise, yıllık 1100 kWh/saat elektrik tüketimi olan her tüketici serbest tüketici tanımı gereği serbest tüketici olarak belirlenmiş ve bu serbest elektrik piyasasının içinde varsayılan elektrik dağıtım şirketleri yerine kendi seçtiği tedarikçiden elektriğini alma hakkına sahip olmuştur. İlerleyen süreçler için bu limitlerin kaldırılması gündemde olsa da, günümüzde aylık elektrik faturası 221 TL üzerinde olan her serbest tüketici olarak elektrik tedarikçisini değiştirme hakkına sahiptir.
Aylık ortalama 221 TL elektrik faturanız varsa, siz de encazip sayesinde kolayca elektrik tedarikçinizi değiştirebilirsiniz. İşin mantığı çok basittir; size elektrik satan firmalar, şehrinizde kurulu olan ve elektrik dağıtım şirketleri tarafından işletilen şebekeyi kullanarak elektriği kapınıza kadar ulaştırır. Elektrik üretim şirketleri ürettikleri elektriği şebekeye verir ve bu şebeke tüm Türkiye’yi dolaştığından, firmalar ürettikleri elektriği her yerde satabilir.
Nasıl Farklı Tedarikçilerden Elektrik Alabiliyoruz?
Ne kadar karmaşık görünürse görünsün elektrik piyasası mantığı aslında çok basittir. Elektrik sistemi tüm ülkeyi bir ağ gibi örer. Tıpkı karayolları gibi her yerden her yere gidiş mümkündür. Bu sistem bir havuzdur, tüm üreticiler ve tüketiciler aynı havuzun içindedir. Elektrik üreticileri, santrallerinde ürettikleri elektrik enerjisini bu havuza verirler. Bu üreticiler, ülkemizin herhangi bir noktasından bu havuza verdikleri elektriği alır, çeşitli miktarlarda bölerek elektrik kullandığımız her yere ulaştırır. Elektrik yolu olan dağıtım şebekesini kullanıp bize elektriğimizi sağlayan bu şirketler, elektrik enerjisini kapımıza kadar ulaştırır, daha sonra da kullandığımız kadar elektrik enerjisinin faturasını kesip bizden bunun ödemesini alırlar.
Bu sistem aslında bu kadar basittir. Havuza verilen elektrik sayaçlarla ölçülür, havuzdan çıkan elektrik de aynı şekilde sayaçlarla ölçülür. Bu havuz belirli bir dengeleme mekanizması ile tüm elektrik tedarikçilerinin entegre bir şekilde faaliyet göstermesine olanak sağlar. Yani basitçe söylememiz gerekirse herkes havuza ürettiği elektriği verir, verdiği bu elektriği tüketicilere satar ve gün sonunda otururlar ve “Sen şu kişiye bu kadar elektrik verdin, ben bu kişiye bu kadar elektrik verdim, bunlar da keseceğimiz faturalar” gibi bir dengeleme mekanizması içinde koordine çalışırlar. Böylelikle sistemin içinde herhangi bir boşluk olmasının önüne geçilir.
Elektrik Dağıtım Şirketleri Elektrik Satabilir Mi?
Piyasanın özelleşmesiyle birlikte devlet elektrik dağıtım şirketleri için bir düzenleme yapmıştır. Yapılan düzenlemelerle elektrik dağıtım şirketleri yalnızca elektrik şebekesini yönetme-işletme görevini almış, elektrik satışı ise elektrik dağıtım şirketleri yerine elektrik tedarikçilerine verilmiştir.
Elektrik dağıtım şirketleri, toptan elektrik satış şirketleri ve de perakende elektrik satış şirketleri tamamen özel şirketler haline gelmiştir. Elektrik dağıtım şirketleri devletin bir kurumu olmaktan çıkıp, özel elektrik dağıtım şirketleri haline gelmiş olsalar da, tüketicilere elektrik satışı yapma yetkileri yoktur. Bu yetkinin elektrik dağıtım şirketlerinden alınmasıyla birlikte aslında her tüketici ilk defa bilmeden de olsa tedarikçisini değiştirmiştir. Faturanıza dikkatlice bakarsanız, siz de yıllardır aldığınız elektrik dağıtım şirketi yerine, bir başka şirketten elektrik aldığınızı fark edeceksiniz.
Hali hazırda böyle bir değişiklik yapılmışken, neden siz de bir kez daha tedarikçinizi değiştirip, cazip fiyat avantajlarıyla cazip koşullarda elektrik kullanmayasınız ki?
Tedarikçiler Nasıl Ucuz Elektrik Satabiliyor?
Elektrik piyasası diğer piyasalarla benzerlik gösterir. Maliyetleri düşük olan elektrik üretim şirketleri ucuz elektrik satabilir. Elektrik üretim şirketleri çok farklı kaynaklar kullanılarak üretim yapar. Doğalgaz, kömür gibi fosil yakıtların yanı sıra; su ve rüzgar gibi kaynaklardan üretilen elektrik de sisteme verilir. Bu kaynakların fiyatlarına göre fiyatlandırma yapan elektrik üretim şirketleri, tüketicilere farklı elektrik fiyatları ile hizmet verebilir. Örneğin; kömür ile çalışan santrallere sahip olan elektrik üretim şirketleri için ortaya çıkan üretim maliyeti, doğalgaz kaynaklı çalışan santrallere sahip olan elektrik üretim şirketlerinin üretim maliyetinden daha ucuz olabilir. Böylece kömür kaynaklı santrale sahip elektrik üretim şirketleri, elektriği daha ucuza üretmiş olur ve müşterilerine daha ucuz elektrik satabilir. Bu maliyetler, doğal kaynakların fiyatlarına göre değişiklik gösterir ve bu sayede tedarikçiler için bir rekabet ortamı doğar.
Bir başka örnek vermek gerekirse; dünya doğalgaz rezervinin çoğuna sahip Rusya'dan gelen doğalgaz akışında bir duraksama olduğunda doğalgaz kaynaklı üretim yapan elektrik üretim şirketleri fiyatlarını artan doğalgaz fiyatlarına göre artırmak durumunda kalır. Böyle bir durumda tüketicilerle yapacakları yeni sözleşmelerde daha yüksek elektrik birim fiyatı ile satış yaparlar. Ya da hidroelektrik kaynaklı santrallere sahip elektrik üretim şirketleri bir kuraklık durumunda fiyatlarını artırmak durumunda kalır. Sonuç olarak, elektrik fiyatları farklı tedarikçiler için farklı değişkenler doğrultusunda şekillenebilir.
Maliyeti düşük olan tedarikçi serbest tüketicilere daha ucuz elektrik satabilir. Risklerini önceden hesaplayabilmiş elektrik üretim şirketleri serbest tüketicilere yüksek indirimli elektrik satabildiği gibi, sermayesi fazla olan bir enerji şirketi de teminat almadan tüketicilere elektrik satışı gerçekleştirebilir. Dolayısı ile elektrik üretim ya da tedarik şirketlerinin sundukları ürün birebir aynı olsa da her tedarikçi, serbest tüketicilere farklı şekilde ve farklı şartlar altında hizmet sunabilir.
Elektrik Dağıtımından Sorumlu Şirketler
Daha önce de bahsettiğimiz gibi, elektrik kablolarının işletmesi, bakımı gibi faaliyetler elektrik dağıtımından sorumlu şirketlere aittir. Elektrik dağıtımından sorumlu şirketler de kendi içlerinde iki ayrı gruba ayrılır:
Elektrik İletim Şebekesi
Elektrik iletim sistemi, elektrik enerjisinin yüksek voltajlarda bir yerden bir yere aktarılmasına olanak sağlayan kablolardan oluşan sistemdir. Tüm elektrik sistemini bir karayolu olarak düşünürsek; elektrik iletim sisteminin şehirler arası otoyollar olduğunu söyleyebiliriz. Öyle ki arabamızla şehirler arası otoyollarda, şehir içi yollardan daha yüksek bir süratle seyahat ederiz. Örneğin Ankara’dan İstanbul’a yolculuk yaptığımızı var sayalım. Ankara’dan otoyola bağlandığımız andan İstanbul’da gişelere geldiğimiz ana kadar yolda daha yüksek süratle gideriz ve bu yol bir şehirler arası otoyoldur. Elektrik otoyolları olan iletim şebekesinde de Ankara’da üretilen elektrik enerjisi, İstanbul’daki “gişeler” olan trafolara gelene kadar yüksek bir süratle ilerler.
Bu şebeke, TEİAŞ(Türkiye Elektrik İletim Anonim Şirketi) tarafından işletilmektedir.
Elektrik Dağıtım Şebekesi
Elektrik enerjisinin yüksek gerilim hatlarından alınıp, şehirler içindeki daha düşük gerilimli hatlardan geçirilerek evimize, iş yerimize kadar ulaştırılmasını sağlayan şebekeye elektrik dağıtım şebekesi adı verilmektedir. Elektrik dağıtım şebekesinin bakımı, onarımı gibi faaliyetler, bu şebekenin işletilmesi ile görevli olan dağıtım şirketleri tarafından yapılmaktadır. Dağıtım şirketleri elektrik dağıtım şebekesinin tüm tüketicilere kadar ulaşmasını sağlar. Dağıtım şirketlerine bu hizmetleri için, elektrik faturalarında elektrik dağıtım bedeli ücretlerini öderiz. Dağıtım şirketleri aynı zamanda sayaçların okunmasından da sorumlu şirketlerdir. Elektrik sayaçlarımızın okunması, dağıtım şirketi görevlileri tarafından yapılır.
Elektrik iletim şebekesinin şehirler arası otoyollar gibi olduğunu söylemiştik. Yine benzer bir örnekle, elektrik dağıtım şebekesinin şehir içindeki ana yollar ile ara sokaklar olduğunu söyleyebiliriz.
Elektrik Tedarik Şirketleri
Elektrik tedariki ile dağıtım faaliyetlerinin birbirinden ayrılmasıyla birlikte dağıtım şirketlerinden elektrik satışı yetkisi alınmış, bu yetki elektrik tedarikçilerine verilmiştir. Güncel bir faturanızı kontrol ederseniz, artık enerjinizin dağıtım şirketinden değil, bir elektrik tedarik şirketinden sağlandığını göreceksiniz. Elektrik tedarikçileri, tüketicilerin elektrik enerjisi ihtiyaçlarını karşılamak için kurulmuş tüzel kişilerdir. Elektrik enerjisi artık yalnızca özel elektrik tedarikçileri tarafından sağlanmaktadır. Bu şirketler iki ana grupta açıklanabilir: Görevli olanlar ve görevli olmayanlar.
Görevli Elektrik Tedarikçileri
Türkiye’de yer alan 21 dağıtım bölgesinde, her birinde farklı şirketler olmak üzere, 21 adet görevli elektrik tedarikçisi bulunmaktadır. Her bir görevli elektrik tedarikçisi, görevli olduğu bölgedeki son kaynak tedarikçisi olarak faaliyet göstermektedir. Yani serbest tüketici olamayan, olup da bu hakkını kullanmayan, bu hakkını kullanıp da sonradan vazgeçen herkesin elektrik enerjisi, görevli elektrik tedarik şirketleri tarafından sağlanmaktadır. Görevli olan ile olmayan elektrik tedarikçileri arasında bundan başka bir fark yoktur, görevli elektrik tedarikçileri de diğer tedarikçiler gibi tüm bölgelerdeki tüketicilere indirimli fiyatlardan elektrik tedariki sağlayabilirler.
Diğer Elektrik Tedarikçileri
Görevli elektrik tedarikçileri dışında sayları yaklaşık olarak 150'yi geçen özel elektrik tedarikçileri de bulunmaktadır. Bu elektrik tedarikçileri, yukarıda da bahsettiğimiz gibi görevli elektrik tedarikçilerinden farklı olarak belli bir dağıtım bölgesinden sorumlu değildir. Aksine bölge ayrımı olmadan Türkiye'nin her bölgesinden serbest tüketicilere indirimli elektrik tedarik edebilirler.
Bu şirketler, EPDK(Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu) tarafından belirlenen ulusal tarifeler üzerinden uyguladıkları indirim ile tüketicilere indirimli elektrik tarifeleri sunmaktadırlar. Özel elektrik tedarikçileri, serbest tüketicilere ikili anlaşma yoluyla indirimli elektrik satışında bulunurlar.
Elektrik Piyasasında Serbest Tüketicilere Elektrik Satışı Nasıl Yapılır?
Her tedarikçi elektrik üretimi yapmaz. Elektrik tedarikçileri farklı şekillerle serbest tüketicilere elektrik satışı yapmak için "portföy" oluştururlar. Elektrik tedarikçinizin üretimi olmadığını düşünelim. Bu elektrik tedarikçileri irili ufaklı elektrik üretim şirketleri ile sözleşme yaparak portföylerini oluştururlar. Bir nevi toptan elektrik alıp, perakende elektrik satarlar. Böylece serbest tüketicilere elektrik satışı yapmak için elektrik tedarik etmiş olurlar. Bu elektrik tedarikçileri, elektrik üretim şirketleri ile yapmış oldukları sözleşmeden daha fazla elektrik satmaları durumunda ya da elektrik sattıkları serbest tüketicilerin öngörülenden fazla elektrik tüketimi yapması nedeniyle portföylerinde bulunandan fazla elektriğe ihtiyaç duyabilirler. Böyle durumlarda spot piyasa adı verilen piyasadan elektrik alarak tüketicilere sağlarlar. Aslında bu otomatik olarak gerçekleşir ve böylece serbest tüketiciler için elektriksiz kalma ihtimali ortadan kalkmış olur. Serbest tüketiciler böylesi bir sistemin varlığı nedeniyle kesinti riski olmaksızın indirimli elektrik kullanabilirler.
Bu sistem elektrik üretim şirketleri için de benzer şekilde işlemektedir. Elektrik üretim şirketleri de, elektrik üretimlerinin yetmediği olası durumlarda spot piyasadan elektrik alarak portföylerindeki her serbest tüketici için elektrik tedarikini sağlarlar.
Spot Piyasada Elektrik Fiyatları Nasıl Belirlenir?
Günlerden perşembe olduğunu varsayalım. Bugün, cuma günü piyasada satılacak elektriğin fiyatı belirlenecektir. Fazla detaya girmeden özetlemek gerekirse; tüm elektrik üreticileri, cuma günü üretecekleri elektriği hangi fiyattan satmak istediklerini piyasa işletmecisine bildirirler. Piyasa işleticisi de diğer taraftan, cuma günü Türkiye’de toplamda ne kadar elektrik tüketileceğinin öngörüsünü yapar. Her tedarikçinin vermiş olduğu fiyat, düşük fiyattan yüksek fiyata doğru listelenir. Piyasa işletmecisi ülkenin elektrik ihtiyacına göre en ucuz elektrik üretim şirketi ile başlayıp fiyatı pahalı olan şirkete doğru devam ederek sisteme(havuz sistemine) elektrik vermeye başlar. Elektrik ihtiyacı karşılanınca şebekeye elektrik vermeyi durdurur. Böylece ucuz fiyat vermiş olan elektrik üretim şirketleri, ürettikleri elektriği satmayı başarmış olur ancak fiyatı pahalı olan elektrik üretim şirketleri hiç elektrik satamamış olur. Sonuç olarak adil bir fiyat düzeni oluşur.
Bu piyasada elektrik fiyatları saatlik olarak belirlenir. Tedarikçiler tüm bu analizleri yaparak serbest tüketicilere fiyatlandırma yaparlar. Bu analizleri iyi yapan şirketler serbest tüketicilere daha cazip fiyatlar sunar. encazip'te gördüğünüz tekliflerin tamamı geçerli teklifler olup, tedarikçiler encazip'te yayınladıkları tekliflerine uymakla yükümlüdür. Bu yüzden siz hiç bu karmaşık piyasa ile ilgilenmeden tarife ve tedarikçi seçiminizi yapabilirsiniz.
Neden Bu Piyasa Daha Önceden Serbestleşmedi?
Elektrik üretmek maliyetli bir iştir, üstelik en önemlisi de sürekliliği sağlayabilmektir. Bunları sağlayabilmek için elektrik üretim şirketlerinin ciddi birikimi ve yatırımı olması gerekir. Elektriğin sürekliliğini sağlayabilmek bir ülkenin gelişmesi, hatta ulusal güvenlik için olmazsa olmazdır. Ülkemizin geçmişteki ekonomik koşulları göz önünde bulundurulduğunda, bunları sağlayabilecek çok fazla özel şirketin varlığından bahsetmek mümkün değildi. Bu nedenle bu işi ancak devlet, tek elden yapmak ve tüm ülkenin elektrik tedarikini kendi kanalıyla sağlamak zorundaydı. Ancak günümüzün gelişmiş ekonomik koşullarında elektrik üretebilecek ve sürekliliği sağlayabilecek, hatta bunu devletten çok çok daha iyi yapabilecek yüzlerce şirket ve sermaye bulunmaktadır. Çünkü devletin görevi elektrik üretmek ya da şirket yönetmek değil, şirketlerin işleyebilmesi için mükemmel koşulları oluşturmak ve piyasayı denetlemektir. Günümüzde artık bu mümkün hale gelmiş, ülke ekonomisi gelişmiştir ve devlet yalnızca sektörün mükemmel işlemesi için sektörü denetlemekte, özel şirketler ise EPDK'nın sıkı denetimi altında faaliyet göstermektedirler.
encazip Bu Elektrik Piyasası İçinde Nerede?
encazip bu piyasada tüketicinin yanındadır. Öncelikle, encazip’te yalnızca encazip sisteminin işletmecisi olan Cazip Enerji Ticareti A.Ş. ile sözleşmesi olan tedarikçilerin teklifleri yer almaktadır. Tedarikçilerle yapmış olduğumuz bu sözleşmeler bağlayıcı sözleşmeler olup, CazipEnerji’de tedarikçilerin yayınlamış olduğu tarifelerin geçerli olacağını garanti altına alır.
encazip’te yalnızca tüketicilerin maksimum faydayı elde edebilecekleri tedarikçilere yer verilir, ayrıca encazip tedarikçisi olabilmek için belli kriterleri yerine getirmek gerekir. Tüketicilerin güvenle elektrik kullanması için belirlenen bu kriterlere uymayan tedarikçilerin hiçbiri encazip sisteminde tarifelerini ve fiyatlarını yayınlayamaz, encazip aracılığı ile tüketicilere ulaşamaz.
encazip bir elektrik tedarikçisi değildir. encazip tedarikçiler ile tüketicilerin buluştuğu bir platformdur. encazip bir bayi değildir, encazip’in herhangi bir elektrik tedarikçisi ile ortaklığı bulunmamaktadır. encazip’te tüketicilerin girmiş olduğu bilgilerle anlaşmalı tedarikçilerin tarifeleri eşleştirilir ve geçiş işlemi için gereken işlemlerin tamamı yapılır.
Bu Sistem Kim Tarafından Denetlenmektedir?
Elektrik piyasası, EPDK(Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu) tarafından sıkı bir denetim altındadır. Piyasa serbestleşmiş olsa da, piyasadaki oyuncuların hareketleri kanunlarla çok sıkı bir şekilde kontrol altına alınmıştır. EPDK, tüketicilerin zarar görmesini engellemek için halihazırda önlem almıştır. EPDK denetimleri ve yürürlüğe koyduğu kanunlar sayesinde, elektrik tedarikçinizi değiştirdikten sonra bile bir zarar görmezsiniz. Oluşabilecek herhangi bir problemden sonra, daha önceden aldığınız ulusal tarife fiyatlarından elektrik tedarikine devam edebilirsiniz. Elektriğiniz kesinlikle kesilmez ve elektriğe ödediğiniz fiyat, EPDK’nın belirlediği fiyatların üzerine çıkmaz. Ayrıca EPDK tarafından lisanslandırılmayan hiçbir şirket tedarikçi olamaz, tüketicilere elektrik satamaz, fatura kesemez. encazip’teki tüm tedarikçiler lisanslı tedarikçilerdir.
