Swap Nedir?

Swap işlemi genellikle döviz kurunun dalgalanmaya başladığı ve olağan dışı hareketliliğe sahip olduğu dönemlerde daha çok yapılır. Swap işlemi yapılırken taraflar arasında sözleşme imzalanır. Bu sözleşme kapsamında takas edilen ürünler, vade zamanı ve diğer sözleşme şartları belirlenmiş olur. Taraflar arasında gerçekleşecek olan takas işlemleri bu sözleşmenin maddelerine uygun olarak gerçekleştirilir. Bu işlem genellikle “swap anlaşması” olarak tanımlanır.

Swap anlaşması, iki taraf arasında swap işlemi yapmak üzere belirli bir sözleşme oluşturulması ve bu sözleşmenin her iki tarafça onaylanarak imzalanmasıdır. Taraflar arasında gerçekleşecek olan swap işlemlerinin tamamı, yapılmış olan swap anlaşmasına uygun olarak gerçekleştirilir. Swap anlaşmalarının, çeşitlerine ve miktarlarına göre bir fayda amacı vardır ve ticari sınırları korumaya aynı zamanda farklı piyasalara ulaşmayı sağlar. Swap anlaşmalarının asıl amacı ise döviz kurları ve faiz oranlarının gösterdiği değişkenlikten oluşabilecek riskleri en aza indirmektedir. Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankasının, Çin Merkez Bankası ile (15 Haziran 2021 tarihinde hazineye giren) 6 milyar dolarlık, 12 Ağustos 2021'de Güney Kore Merkez Bankası ile 2 milyar dolarlık ve Katar Merkez Bankası ile 20 Mayıs 2020 tarihinde 15 milyar dolarlık olmak üzere toplamda 23 milyar dolarlık swap anlaşması bulunmaktadır.

Swap, iki taraf arasında belirli bir sorumluluğa bağlı olarak faiz ödemelerinin döviz cinsinden değiştirildiği bir takas işlemidir. Swap anlaşması yapma amaçlarının başında, döviz kuru dalgalanmalarına karşı riski minimize etmek gelir. Finans alanındaki gelişmelerle birlikte swap kullanımı artmıştır. 3 çeşit swap türü vardır. Swap türleri aşağıdaki gibi sıralanabilir.

Faiz Swapları

• Sabit faiz – değişken faiz swapı
• Değişken faiz – değişken faiz swapı
• Vadeden önce son verme hakkı veren swaplar
• Vadeli (forward) swaplar
• Faiz oranının sonradan belirlenmesi hakkını veren swaplar

Para (Döviz) Swapları

• Sabit Faiz- Değişken Faiz Para Swapı
• Değişken Faiz- Değişken Faiz Para Swapı

Diğer Swap Türleri

• Para (Döviz) opsiyon swapları
• Geçişli Swaplar
• Birleşik geçişli swaplar
• İkili para swapları

Sabit Faiz- Değişken Faiz Swapı

Sabit faiz – değişken faiz swapında taraflardan birisi için faiz oranı sabitken diğer taraf için faiz oranı değişkendir. Faiz oranının değişkenliği swap anlaşması kapsamındaki şartlara göre yapılır.

Değişken Faiz- Değişken Faiz Swapı

Değişken faiz – değişken faiz swapında her iki taraf için de faiz oranları değişkendir. Faiz oranlarının değişkenlik şartları, swap anlaşması kapsamında belirlenir.

Vadeden Önce Son Verme Hakkı Veren Swaplar

Her swap anlaşmasında belirli bir vade süresi bulunur. Swap işlemleri bu vade süresi gözetilerek gerçekleştirilir ancak vadeden önce son verme hakkı veren swap anlaşmalarında, taraflardan herhangi birisi swap anlaşmasını vade süresinden önce sonlandırabilir.

Vadeli (Forward) Swaplar

Vadeli swaplarda taraflar swap işlemlerini belirlenmiş vadelere göre gerçekleştirir. Örnek olarak üç ay vadeli olarak döviz satın alan taraf, bu dövizi 16 ay vadeli olarak satabilir. Aynı tür ve miktardaki dövizin, farklı vadelerde satılmasını sağlayan bir swap türüdür.

Faiz Oranının Sonradan Belirlenmesi Hakkını Veren Swaplar

Her swap anlaşmasında tarafların faizleri belirlenir. Bu faizler bazen sabit bazen değişken olarak belirlenebilir. Faiz oranının sonradan belirlenmesi hakkını veren swaplarda ise faiz oranları anlaşma sonrasındaki herhangi bir zamanda belirlenebilir. Bu durum tamamen swap anlaşmasını gerçekleştiren tarafların yaptığı anlaşma koşullarına bağlıdır.

Tarafların önceden anlaştıkları oran ve koşullarda belirli miktardaki para birimlerini değiştirmek suretiyle gerçekleştirdikleri işlemlerdir. Belirli bir süre sonunda değiştirilen ana paraların geri verilmesini içeren bir anlaşma olarak tanımlanabilir.

Çapraz döviz swapleri farklı para birimleri ve farklı faiz yapısı üzerine borçlanan tarafların, anapara ve faiz ödemelerini yerine getirmek üzere diğer tarafla yaptığı anlaşmadır.

Swap'ın Kullanım Alanları Nerelerdir? Swap işlemi bankacılık ve ticaret alanında sıklıkla kullanılır. Swap işleminin kullanım alanlarının başında risk yönetimi gelir. Swap işlemi genellikle riskin minimize edilmesi amacıyla yapılır ancak swapın daha farklı kullanım alan ve yöntemleri de mevcuttur. Kaynak kullanım maliyetlerini düşürmek maksadıyla swap işlemi yapılabileceği gibi aktif getiri oranlarının yükseltilmesinin amaçlanması da swap işleminin kullanım alanlarından bir tanesidir. Swap işlemi aynı zamanda arbitrajda da kullanılır. Arbitraj, farklı piyasalarda işlem gören aynı menkul kıymetin, paranın veya değerli madenin fiyatının farklı olması durumunda eş zamanlı olarak düşük fiyatlı piyasadan alınıp yüksek fiyatlı piyasada satılarak risksiz kar elde edilmesidir.

Swap işlemleri, geleneksel yatırım araçlarını korumak ve risk yönetimini sağmak için tercih edilen bir işlem türüdür. Swap işlemlerinin avantajları aşağıda sıralandığı gibidir.

• Ticari sırları korur.
• Sözleşmelerin istenilen vadede yapılabilmesini sağlar.
• Piyasanın dengesizliğinden korur.
• Farklı piyasalara erişim sağlar.
• Kaynak kullanım maliyetlerini düşürmek için kullanılabilmesi avantaj sağlar.