Arbitraj, farklı marketlerdeki emtiaların ya da menkul kıymetlerin aynı anda alınıp satılmasına ve böylece piyasalar arasındaki fiyat farklılıklarından kar etmeye yarayan finansal aksiyondur.
Arbitraj, bir piyasadan satın alınan bir menkul kıymetin ya da emtianın simultane olarak farklı bir piyasada satılması işlemidir. Aynı menkul kıymetlerin farklı piyasalarda farklı fiyatlandırılması sonucu, bu fiyat farkından kaynaklanan karı elde etmek için yapılır. Hisse senedi, emtia ya da döviz ile yapılabilen arbitraj işlemi ile yatırımcılar bir piyasada daha düşük fiyatta olan bir değeri o piyasadan alıp değerinin daha yüksek oldu bir piyasada satarak risksiz kar sağlar.
Arbitraj Nasıl Yapılır?
Aynı menkul kıymetlerin veya emtiaların fiyatları, birbirinden farklı piyasalarda değişkenlik gösterebilir. Bu değişkenlik son derece küçük miktarlarda olsa da yeterince büyük yatırımla yapılan arbitraj işlemi yatırımcıya kayda değer bir kar sağlar. Aynı şekilde farklı para birimlerinin farklı para birimleri karşısındaki parite değişikliklerinden faydalanılarak da arbitraj işlemi yapılabilir. Arbitraj işleminde fiyatın düşük olduğu piyasada alım yapılır ve alınan menkul kıymet hemen farklı bir piyasada satılır.
Arbitrajın temel prensibi birebir aynı veya çok benzer emtiaların farklı iki piyasadaki fiyat farkından kar elde etmektir. Genellikle birim başına çok düşük olan piyasalar arası fiyat farkları, yüksek tutarlı işlemlerde yatırımcıya büyük ve risksiz bir kar olanağı sağlar.
Döviz Arbitrajı Nedir?
Herhangi bir para biriminin farklı döviz piyasalarındaki değer farklılıklarından yararlanarak yapılan işleme döviz arbitrajı adı verilir. Bu arbitraj türünde herhangi bir para birimi belirli bir ülkenin döviz piyasasında satılırken diğer bir ülkenin döviz piyasasında alınır. Fiyatı yüksek olan piyasada satım gerçekleştirilirken fiyatın düşük olduğu piyasada alım işlemi gerçekleştirilir. Bu sayede alım ve satım arasındaki fiyat farklılığından kar elde edilir. Döviz arbitrajı için örnek bir işlem aşağdaki gibi yapılır.
A bankasında Amerikan doları kuru 1,05TL'yken B bankasında kur 1,07TL olabilir. 1.000.000 USD'si olan bir yatırımcı
- Yatırımcı B bankasında 1.000.000 USD'sini 1,07 kurdan bozarak 1.070.000TL elde eder.
- Yatırımcı 1.070.000TL'sini A bankasına götürerek 1,05 kurdan tekrar Amerikan dolarına dönerek 1.019.048 USD alır.
- Yatırımcı bu döviz arbitrajı işleminden 1.019.048 - 1.000.000 = 19.048 USD kar elde etmiş olur.
Arbitraj İşlemini Kimler Yapabilir?
Arbitraj işlemi önemli bir bilgi birikimi gerektirir. Borsaya yeni girmiş ya da tecrübesiz yatırımcılar için imkansızdır. Tek bir piyasaya hakim olmak yetmez aynı anda birden fazla piyasaya hakim olmak ve tecrübe edinmiş olmak gerekir. Finansal bilgi birikimine sahip, piyasalara hakim ve tecrübeli yatırımcılar arbitraj işlemi yapabilir.
Çapraz Kur Farklılıklarına Bağlı Arbitraj Nasıl Yapılır?
Çapraz kur farklılıklarına bağlı arbitraj, aynı piyasa içerisindeki para birimlerinin başka bir para birimi karşısındaki değer farklılıklarının arasındaki pariteden yararlanarak yapılır. Çapraz kurlar, farklı para birimlerinin dolar cinsine çevrilerek belirlenir. Çapraz kur işleminde para birimleri öncelikle Amerikan doları cinsine çevrilir ve daha sonra her para biriminin dolar karşılığındaki değerinin oranları alınarak çapraz kur değeri bulunur. Kimi zaman yerel para biriminin bir başka para birimi karşısındaki değeri, çapraz kur değerinden farklı olur. Bu durumda yatırımcı çapraz kur işlemi yaparak öncelikle elindeki döviz cinsini ikinci bir döviz cinsine çevirir. Daha sonra ikinci döviz cinsinden üçüncü bir döviz cinsine geçiş yapar, işlemin en sonunda orijinal para birimine dönüş yaparak kar realizasyonu gerçekleştirir.
Üçgen (Üç Uçlu) Arbitraj Nedir?
Arbitrajın bir örneği üçgen (üç uçlu) arbitraj adı verilen yöntemdir. Üçgen (üç uçlu) arbitraj yönteminde yatırımcı bir para birimini farklı piyasalarda alıp satar ve daha sonra orijinal para birimine dönüş yapar. Farklı piyasalardaki ve farklı para birimindeki değişiklikler arbitraj yatırımcısının kar etmesini sağlar. Üçgen arbitraj aşağıdaki örnekteki gibi yapılır.
1 milyon Amerikan doları olan bir yatırımcı düşünüldüğünde bu yatırımcı öncelikle farklı piyasalardaki ve döviz cinslerindeki kurlara bakar. USD/EUR'un 1,1586, EUR/GBP'nin 1,46 ve USD/GBP'nin 1,6939 olduğu varsayımında üçgen arbitraj işlemi için aşağıdaki adımlar izlenir.
- 1 milyon Amerikan doları 1,1586 kurdan euroya çevrilerek 863.110 EUR alınır.
- 863.100 Euro 1,46 kurdan İngiliz sterlinine çevrilerek 591.171 GBP alınır.
- 591.171 GBP 1,6939 kurdan Amerikan dolarına çevrilerek 1.001.384 USD alınır.
- Başlangıçta 1.000.000 USD olan ana para, üçgen arbitraj işlemi sonunda 1.001.384 USD olur ve bu durumda yatırımcı arbitraj işleminde 1.384 USD kar elde etmiş olur.
Perakende Arbitrajı Nedir?
Perakende arbitrajı, genellikle uluslararası e-ticaret sitelerindeki ürün fiyatlarının farklıklarından faydalınarak kar elde etmeyi amaçlayan arbitraj türüdür. Örneğin e-ticaret devi Amazon'un İngiltere sitesinde bir ürün 13 Amerikan Doları'na satılırken, aynı ürün Amazon'un ABD sitesinde 10 Amerikan Doları'na satılabilir. Bu durumda yatırımcı Amazon ABD'den ürünü satın alarak Amazon İngiltere'de satar. Kimi zaman fiziki olarak işlem yapılabilirken, bazı durumlarda fiziki işleme gerek kalmaksızın direkt olarak sipariş ilgili siteden alıcının adresine postalanır. Perakende arbitrajı sıklıkla ürünlerin daha ucuz olduğu Çin merkezli Alibaba sitesinden alınan ürünlerin batılı sitelerde satılması şeklinde görülür.
Arbitraj Hesaplama Nasıl Yapılır?
Arbitraj işlemi, çeşitli para birimleri üzerinde alım satım gerçekleştirilerek aradaki parite farklılıklarından yararlanarak kar elde etmek amacıyla yapılır. Arbitraj hesaplama işlemi aşağıdaki formül ile gerçekleştirilebilir.
Arbitraj İşlemi Yasal mıdır?
Piyasa kurallarına uyularak işlem yapıldığı sürece arbitraj yapmak tamamen yasal bir işlemdir. Arbitraj yaparken dikkat edilmesi gereken husus, arbitraja uygun piyasalar içerisinde ve izin verilen şartlar altında yapılması gerektiğidir.
Arbitraj İşlemi Yapılan Yatırım Ürünleri Nelerdir?
Altın ve döviz gibi yatırım araçlarının yurt içinde birden fazla piyasası olmasından dolayı bu ürünler daha çok tercih edilir. Hem yurt içi hem yurt dışı piyasalarında arbitraj işlemi yapılmaktadır. Arbitraj işleminin yapılabileceği döviz, altın, para, kıymetli maden, hisse senedi, tahvil, kripto para ve emtialar yatırım araçları örnek olarak gösterilebilir.
Arbitraj Nasıl Hesaplanır?
A şirketinin hisse senetleri hem New York hem de Londra borsasında işlem görür. Bu şirketin hisse değeri New York Borsasında 20 USD, Londra Borsasında ise 20,5 USD olduğu varsayımında, bir yatırımcı A şirketinin hisse senedini New York Borsasından 20 USD'ye satın alarak anında Londra Borsasında 20,5 USD satış yapar. Bu şekilde yatırımcı 0,50 USD kar elde etmiş olur.
Arbitraj Ne Demek?
Arbitraj, finansal piyasalarda aynı varlığın farklı piyasalarda veya farklı formlarda farklı fiyatlarla işlem görmesi durumunda, bu fiyat farklılıklarından kar elde etme stratejisidir. Yatırımcılar, bu fırsatları değerlendirerek hızlı alım ve satım işlemleri yapar ve risk almadan kar elde etmeyi hedefler. Arbitraj etkisi ise, arbitraj işlemlerinin piyasalar arasındaki fiyat farklılıklarını azaltarak fiyatların birbirine yaklaşmasına neden olmasıdır; bu, piyasaların verimli çalışmasına ve fiyatların daha doğru bir şekilde oluşmasına yardımcı olur.
Arbitraj Oranı Nedir?
Arbitraj oranı, iki farklı piyasada aynı varlık için yapılan alım ve satım işlemleri arasındaki fiyat farkından elde edilen kar oranını ifade eder. Örneğin, "dolardan altına arbitraj" yapılırken, doların bir piyasada düşük fiyatla alınıp, altının başka bir piyasada yüksek fiyatla satılması durumunda, bu iki işlem arasındaki fiyat farkı arbitraj karı veya oranını oluşturur. Arbitraj oranı, piyasadaki fiyat eşitsizliklerinden faydalanarak risksiz kar elde etme fırsatını temsil eder ve bu süreç, fiyatların piyasalar arasında dengelenmesine katkı sağlar.
Arbitraj Türleri Nelerdir?
Arbitraj, finansal piyasalarda farklı şekillerde gerçekleştirilebilir ve her tür, belirli bir strateji ve piyasa durumuna dayanır. Mekansal arbitraj, farklı coğrafi konumlardaki piyasalarda aynı varlığın farklı fiyatlarından yararlanılarak kar elde edilen bir yöntemdir. Zamansal arbitraj ise, aynı varlığın farklı zamanlardaki fiyat farklılıklarından yararlanılarak yapılan işlemleri ifade eder ve bu genellikle vadeli işlemlerde görülür. Üçgen arbitraj, üç farklı para biriminin döviz kurları arasındaki dengesizlikleri değerlendirerek yapılan bir işlemdir ve genellikle döviz piyasalarında uygulanır. Risk arbitrajı veya merger arbitrajı ise, şirketlerin birleşme ve satın alma işlemlerinin duyurulmasının ardından hisse senetleri üzerindeki fiyat değişikliklerinden yararlanma işlemidir.
Altın Arbitrajı Nedir?
Altın arbitrajı, farklı piyasalarda veya farklı döviz kurları üzerinden altın fiyatları arasındaki farklardan yararlanarak kar elde etme stratejisidir. Bu strateji, genellikle Üç Uçlu Arbitraj yöntemiyle birleştirilerek, altın fiyatları ile ilgili döviz kurlarındaki farklılıklar arasındaki ilişkiyi değerlendirir. Örneğin, bir yatırımcı, bir piyasada düşük fiyatla altın satın alıp, başka bir piyasada yüksek fiyata satabilir veya farklı döviz kurları üzerinden bu işlemi gerçekleştirebilir. Arbitraj yapan bankalar ve diğer finansal kurumlar, bu tür fırsatları tespit ederek döviz arbitraj uygulaması yoluyla piyasalar arasında hızlı işlemler yaparlar. Altın arbitrajı, özellikle global piyasalarda döviz kurları ve altın fiyatları arasındaki ilişkiden yararlanan sofistike bir yatırım stratejisidir ve piyasa verimliliğine katkıda bulunur.
