Temerrüt Nedir, Nasıl Olur?

Alacaklının temerrüdü, bir borçlunun ödeme tarihinde borcunu ödememesi veya belirli bir süre içinde ödememesi durumudur. Bu durumda alacaklı, borçlunun ödeme yükümlülüğünü yerine getirmediğini kabul eder ve alacaklıya ödeme yapması için uygun önlemleri almasına izin verir. Alacaklının temerrüdü, alacaklıya, borçlu aleyhine yasal işlem yapma hakkı verir ve alacaklının borcu tahsil etmek için yasal yollara başvurması gerektiğinde de önemlidir.

Borçlunun temerrüdü ise borçlu tarafından kabul edilen ödeme yükümlülüğünün yerine getirilmemesi durumudur. Bu durumda, borçlu yasal sorumluluk altındadır ve borcun faizi ile birlikte tahsil edilmesi gerekebilir. Alacaklı, borçlunun temerrüdü halinde borcun ödenmesi için yasal adımlar atabilir ve borçlunun mal varlığına el koyabilir. Alacaklının temerrüdü borcun ödenmemesi durumunda ortaya çıkar ve alacaklıya haklar verirken, borçlunun temerrüdü borçlunun ödeme yükümlülüğünü yerine getirmediği durumda ortaya çıkar ve borçlunun yasal sorumluluğunu artırır.

Temerrüt faizi, borçlunun ödeme tarihinde veya belirli bir süre içinde borcunu ödememesi nedeniyle ortaya çıkan gecikme faizidir. Borçlunun ödeme yapma yükümlülüğünü yerine getirmediği durumda, alacaklı temerrüt faizi talep edebilir. Temerrüt faizi, borçlunun gecikmeli ödeme nedeniyle alacaklıya verdiği zararın karşılanması amacıyla hesaplanır. Bu faiz, genellikle borçlu tarafından ödenecek olan ana borca eklenir ve borçlunun ödeme yapması gereken toplam tutarı artırır. Türk Borçlar Kanunu'nda, borçlu tarafından ödenmeyen borcun ödeme tarihinden itibaren temerrüde düştüğü ve bu durumda alacaklının temerrüt faizi talep edebileceği hükme bağlanmıştır. Temerrüt faizi oranları, Türk Ticaret Kanunu'na göre belirlenir. Ticari işlemlerde temerrüt faizi oranı, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası tarafından her yıl için belirlenen ticari işlemlerde uygulanacak temerrüt faizi oranına eşittir.

Temerrüt faizi, borçlunun ödeme tarihinde veya belirli bir süre içinde borcunu ödememesi nedeniyle ortaya çıkar. Temerrüt faizi, borçlu ödeme yapma yükümlülüğünü yerine getirmediği andan itibaren başlar. Örneğin, bir faturanın son ödeme tarihi 10 Ocak olsun ve borçlu bu tarihte ödeme yapmadıysa, borçlu temerrüde düşer ve alacaklı temerrüt faizi talep edebilir. Temerrüt faizi, borçlunun ödeme yapması gereken tutarın ödeme tarihinden itibaren hesaplanır ve borçlu ödeme yapana kadar devam eder.

Temerrüt faizi genellikle borçlunun ödeme yapma yükümlülüğünü yerine getirmediği tarihten itibaren hesaplanır ve alacaklının uğradığı zararın karşılanması amacıyla belirlenir. Temerrüt faizi oranı, Ticari İşlemlerde Uygulanacak Faiz Hakkında Yönetmelik ve Türk Borçlar Kanunu'nda belirtilen hükümler doğrultusunda belirlenir. Ticari işlemlerde temerrüt faizi oranı, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası tarafından her yıl için belirlenen orana eşittir. Ticari olmayan işlemlerde temerrüt faizi oranı ise yasal düzenlemeler veya taraflar arasında yapılan sözleşme ile belirlenir. Taraflar arasındaki sözleşmede temerrüt faizi oranı belirtilmemişse Türk Borçlar Kanunu'nun ilgili hükümleri uyarınca faiz oranı belirlenebilir.

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası tarafından belirlenen temerrüt faizi oranı, 2023 yılı için %23,50'dir. Bu oran, Türkiye'deki ticari işlemlerde uygulanacak olan temerrüt faizi oranıdır ve Ticari İşlemlerde Uygulanacak Faiz Hakkında Yönetmelik kapsamında belirlenir. Ticari olmayan işlemlerde temerrüt faizi oranı, taraflar arasında yapılan sözleşme veya yasal düzenlemeler ile belirlenir. Eğer taraflar arasında bir sözleşme yapılmamışsa, Türk Borçlar Kanunu hükümlerine göre temerrüt faizi oranı belirlenebilir.

Temerrüt faizi hesaplaması genellikle aylık veya günlük olarak yapılır. Taraflar arasındaki sözleşmede veya yasal düzenlemelerde yıllık olarak hesaplanması belirlenebilir. Ticari işlemlerde uygulanacak temerrüt faizi oranı aylık olarak ve Ticari İşlemlerde Uygulanacak Faiz Hakkında Yönetmelikte belirlenen oran üzerinden hesaplanır. Borçlunun ödeme yapması gereken tutarın %23,50'si aylık olarak temerrüt faizi olarak hesaplanır. Temerrüt faizi hesaplanırken borcun vadesi geçtikten sonra geçen süre baz alınarak günlük veya aylık olarak hesaplanabilir. Hesaplama yöntemi, taraflar arasında yapılan sözleşmede veya yasal düzenlemelerde belirtilen bir yöntem olabilir. Eğer bir hesaplama yöntemi belirtilmemişse Türk Borçlar Kanunu'nun ilgili hükümleri uyarınca hesaplama yapılır.

Temerrüt faizi ve gecikme faizi, benzer kavramlar olsa da aynı şeyleri ifade etmezler. Gecikme faizi, ödeme tarihi geçmiş olan borcun ödeme tarihinden itibaren geciken süre kadar olan faizidir. Borçlunun ödeme yapması gereken tarih ile gerçekleştirdiği ödeme tarihi arasındaki fark hesaplanarak bu fark üzerinden faiz işletilir. Temerrüt faizi ise borçlunun ödeme yapma yükümlülüğünü yerine getirmediği tarihten itibaren hesaplanan faizdir. Temerrüt faizi, borcun ödeme tarihinden itibaren ödeme yapılmaması veya yapılan ödemenin eksik olması gibi durumlarda devreye girer. Gecikme faizi, borcun ödeme tarihinden sonra gecikildiği süre kadar hesaplanırken temerrüt faizi borcun ödeme tarihinden sonra ödeme yapılmaması veya eksik ödeme yapılması gibi durumlarda hesaplanır. Her iki faiz türü de borçlunun ödeme yükümlülüğünü yerine getirmemesi durumunda devreye girer ancak hesaplama yöntemleri ve uygulama koşulları farklıdır.

Temerrüt olasılığı, bir borçlunun ödeme yükümlülüklerini yerine getirememe veya gecikme riskidir. Temerrüt olasılığı, borçlunun finansal durumu, borcun vadesi, faiz oranları ve diğer faktörlere bağlı olarak değişebilir. Bir borçlunun temerrüt olasılığı, borçlunun kredi notu ve kredi riski gibi faktörlere göre belirlenir. Kredi notu, borçlunun ödeme geçmişi, finansal durumu ve diğer faktörlere göre belirlenen bir puanlama sistemidir. Kredi riski ise borç verenin borçluya verdiği kredinin geri ödenmeme veya gecikme riskidir.

Temerrüt durumunda borçlu, temerrüdü kapatmak için ödeme yapmalıdır. Temerrüdün kapatılması için aşağıdaki adımlar izlenebilir.

• Borcun tamamı veya temerrütte kalan kısmı ödenir: Borçlu, ödeme planına uygun olarak borcun tamamını veya temerrütte kalan kısmını ödemelidir. Bu ödeme, borcun faizleri ve temerrüt faizi gibi tüm masrafları da kapsamalıdır.
• Anlaşma yapılır: Borçlunun, alacaklıyla temerrüt durumunu çözmek için bir anlaşma yapması gerekebilir. Anlaşmada ödeme planı, ödeme tarihleri ve faiz oranları gibi konular detaylı bir şekilde belirtilir.
• Uzlaşma sağlanır: Borçlunun alacaklıyla bir uzlaşma sağlaması mümkündür. Uzlaşma, borcun belli bir kısmının tahsil edilmesi veya borcun yeniden yapılandırılması gibi çeşitli şekillerde gerçekleştirilebilir.
• Temerrüt bildirimlerini takip edilir: Borçlunun alacaklı tarafından yapılan temerrüt bildirimlerini takip etmesi önemlidir. Bu bildirimlerde borcun ne kadar olduğu, ödeme tarihi ve temerrüt faizi gibi konular belirtilir.

Temerrüt durumu, alacaklı tarafından yasal işlemlere kadar götürülebilir. Bu nedenle borçlunun ödeme yükümlülüklerini zamanında ve düzenli bir şekilde yerine getirmesi önemlidir.

Borçluların temerrüde düşmemek için aşağıdaki noktalara dikkat etmeleri önemlidir.

• Ödeme planı belirleme: Borçlu, ödeme planını belirleyerek, ödeme tarihlerine uygun bir şekilde ödeme yapmalıdır. Ödeme planı, borçlunun finansal durumuna uygun olmalıdır.
• Finansal durum yönetme: Borçlunun, finansal durumunu düzenli olarak yönetmesi gerekmektedir. Gelir ve giderlerini dikkatli bir şekilde takip etmeli, gereksiz harcamalardan kaçınmalıdır.
• Bütçe yapma: Borçlu, gelirlerine ve giderlerine göre bir bütçe yapmalıdır. Bütçe, borçlunun finansal durumunu kontrol etmesine ve ödeme yükümlülüklerini düzenli bir şekilde yerine getirmesine yardımcı olacaktır.
• Faiz oranlarını takip etme: Borçlunun, borcunun faiz oranlarını düzenli olarak takip etmesi gerekmektedir. Faiz oranları yükseldiğinde, borçlu ödeme yükümlülüklerini yerine getirmekte zorlanabilir. Bu nedenle, faiz oranlarına dikkat edilmesi önemlidir.
• Ödeme planını güncelleme: Borçlu, ödeme planını güncellemeli ve ödeme tarihlerini değiştirmelidir. Böylece, ödeme yükümlülüklerini daha rahat bir şekilde yerine getirebilir.

Borsa işlemlerinde temerrüt, yatırımcının yaptığı işlem için öngörülen sürede ödememe veya teslimat yükümlülüğünü yerine getirmemesi durumudur. Borsada yapılan işlemlerde tarafların birbirlerine ödeme yapma ve menkul kıymet teslim etme yükümlülükleri vardır. Bu yükümlülükleri yerine getirmeyen yatırımcılar temerrüde düşerler. Borsada işlem yapan yatırımcılar, hisse senedi, tahvil, bono, vadeli işlem sözleşmeleri gibi farklı türlerde menkul kıymetler alıp satabilirler. Bu işlemlerde alıcı, belirli bir süre içinde ödeme yapmak veya menkul kıymeti teslim almak, satıcı ise menkul kıymeti belirli bir süre içinde teslim etmek zorundadır.

Yatırımcı yükümlülüklerini yerine getirmezse temerrüde düşer. Temerrüt durumunda, borsa işlemi başka bir yatırımcıya satılabilir veya Borsa İstanbul Takas ve Saklama Bankası (Takasbank) tarafından teminatlar kullanılarak kapatılabilir. Temerrüde düşen yatırımcı, Borsa İstanbul kuralları ve Takasbank prosedürleri gereği belirli bir süre boyunca borsada işlem yapma yasağı gibi cezalarla karşı karşıya kalabilir. Borsa İstanbul Takas ve Saklama Bankası, yatırımcıların işlemlerinde olası riskleri minimize etmek için temerrüt durumlarında acil müdahaleler yapabilir. Borsada temerrüde düşen yatırımcıların cezai yaptırımlarla karşılaşması da mümkündür. Temerrüde düşen yatırımcılar, Borsa İstanbul kuralları ve Takasbank prosedürleri gereği, belirli bir süre boyunca borsada işlem yapma yasağı gibi cezalarla karşı karşıya kalabilirler. Yatırımcıların temerrüt durumları ilgili birimler tarafından takip edilir ve kaydedilir. Temerrüt sebebiyle takibe girmek yatırımcının itibarını ve kredi notunu olumsuz etkileyebilir.