Elektrik Nedir?

Doğru akım (DC) elektrik yüklerinin yüksek potansiyelden düşük potansiyel olan yöne doğru akmasıdır. Kutubun zamanla değişmediği bir akım türüdür. Doğru akım genellikle televizyon, bilgisayar gibi elektronik aletler; metro, tramvay gibi elektrikli taşıtlarda ve telekomünikasyon sektöründe kullanılır.

Doğru akım Thomas Edison tarafından 1870 yılında bulunmuştur.

Alternatif akım (AC), kutubu ve akış yönü periyodik olarak değişen elektrik akımı türüdür. Genellikle konut ve sanayi tipi elektrik tüketiminde kullanılır. Elektrik santrallerinde üretilen elektriğin dağıtımı da alternatif akım ile yapılır.

Alternatif akım ilk defa 1832 yılında Fransız Hippolyte Pixi tarafından bulunmuş olsa da kullanımında Nikola Tesla’nın katkısı çok büyüktür.

Statik elektrik bir maddenin üzerindeki veya içerisindeki elektrik yüklü parçacıkların orantısızlığıdır. Statik elektrik durumundaki elektrik yükleri bir iletken üzerinden elektrik akımı yaratmadığı sürece bulunduğu pozisyonu korur. Statik elektrik, biri elektrik yüklü iki yüzeyin teması sonucunda ortaya çıkar. Statik elektriğin ortaya çıkması için yüzeylerden birinin yalıtkan olması gerekir.

Statik elektrik fotokopi, yazıcı, statik yapıştırmalar, boya spreyleri ve otomobil boyaları şeklinde baskı ve boyama sektörlerinde, hava filtrelerinde, toz testlerinde, tiyatro ve ameliyathanelerde ve uçak yakıt ikmallerinde kullanılır.

Elektrik devresi güç kaynağı, kondansatör, iletim hatları, direnç ve anahtarlardan oluşan ve elektrik akımının tam döngü yapmasını sağlayan bir devre türüdür.

Elektronik aletlerin çalışması için gerekli olan enerjinin taşınmasında elektrik devresi kullanılır. Enerjinin, elektrik akımı sayesinde santralden tüketim yerine ulaştırılması ve bir elektronik eşyanın çalışabilmesi için cihaza taşınması süreci bir elektrik devresidir.

Elektrik alanı, manyetik alanı çevreleyen uzay içerisinde sabit duran noktasal yüke uygulanan kuvvettir. Bir parçacığın konumundaki elektrik alanı, parçacık tarafından hissedilen elektriksel kuvvetin parçacığın mevcut yüküne bölünmesiyle bulunur.

Elektrik doğada bulunan atomların birbirleri ile olan çekimleri sonucu ortaya çıkan doğal bir etkileşimdir. Doğada elektriğin en bariz örneği yıldırımlardır. Atmosferdeki elektrik yükünün, yeryüzüne aktarılması olarak gerçekleşen yıldırımlar, prensip olarak sürtünme sonucu elektriklenmenin bir sonucudur. Birbirleriyle temas eden bulutların elektrik yüklenmesi ve yüklendikleri bu elektriği yeryüzüne aktarmaları sonucu yıldırım düşer. Şimşek ise, bulutlar arasındaki elektrik yükü geçişidir.

Ticari amaçla üretilen elektriğin %38,3’ü kömür ve türevlerinden, %23,1’i doğalgazdan, %16,6’sı hidroelektrik kaynaklarından, %10,4’ü nükleer güçten, %3,7’si petrolden, %5,6’sı güneş, medcezir ve rüzgar enerjisi ve jeotermal enerji gibi yenilenebilir kaynaklardan ve %2,3’ü de biokütle ve atıklardan elde edilir.

Elektriğin anlamı, elektrik yüklü parçacıkların hareket ve hareketsizlikleri sonucu ortaya çıkan fiziksel olaylardır. Türkçeye Fransızcadan geçen “elektrik” kelimesi, elektrik yüklü parçacıkların hareketlerinin yanı sıra elektronik aletlerin çalışmasını sağlayan enerji kaynağı anlamına da gelmektedir.

Elektrik yükü, bir atomun elektrik yüklü başka bir atomla karşılaştığı zaman reaksiyon göstermesini sağlayan fiziksel özelliktir. Negatif (-) elektrik yüklü bir atom, pozitif (+) elektrik yüklü bir atoma karşı çekim reaksiyonu gösterir. Aynı türden elektrik yüküyle yüklü atomlar ise birbirlerini iterler. Elektrik yükü, atomların bir araya gelerek moleküller oluşturmasını sağlar.

Elektrik, farklı güç kaynaklarının hareketinden faydalanan mekanizmalar aracılığı ile üretilir.

• Rüzgar Türbinleri: Rüzgarın, türbinin kanatlarını doldurması sonucunda ortaya çıkan hareket sayesinde elektrik üretir.
• Hidroelektrik Santralleri: Akan bir suyun önüne kurulan set ile bu suyun akış debisini kontrollü olarak artırarak ve şiddeti artırılan bu su akışı ile su altındaki türbinleri döndürerek elektrik üreten santrallerdir.
• Termik Santraller: Taş kömürü, linyit, doğalgaz ve petrol gibi fosil kaynakları kullanılarak üretilen su buharının yükselme yolu üzerinde kurulan türbinler aracılığıyla elektrik üreten santrallerdir.
• Güneş Enerjisi: Güneşten gelen ısı ve ışığı elektriğe dönüştüren yenilenebilir enerji kaynaklarındandır.
• Jeotermal Enerji: Jeotermal kaynaklardaki buhar çıkışının kontrol altına alınmasıyla elektrik üreten kaynaktır.
• Biokütle ve Atık Enerjisi: Çöp ve hayvansal atıklardaki metan gazının elektrik enerjisine dönüştürüldüğü kaynaktır.

Elektrik nasıl üretilir? sorusunun cevabı, elektrik üretimi için kullanılan kaynağın türüne göre değişiklik gösterir. Bu soruya daha detaylı cevap almak için ilgili sayfa incelenebilir.