Haciz Nedir?

Haciz, borçlu olunan kişilere borcun ödenmemesi, borçların ödenmesi için yapılan uyarıların dikkate alınmaması durumunda olur. Alacaklı kişiler borçlarını tahsil edebilmek için İcra Müdürlüklerine başvurarak borçludan hakları olan borcun ödenmesini talep ederler. Başvuru sonucunda tebligat ile bilgilendirme yapılarak haciz işlemi hasıl olur. Haciz işlemi türlerine göre farklılık gösterir. Haciz türleri aşağıdaki gibi sıralanabilir.

• Kesin (icrai) haciz
• Geçici haciz
• İlave haciz
• Tamamlama haczi
• İhtiyati haciz

Haciz, sözleşme dahilinde alacaklıya borçlu kişinin ya da kişilerin ödeme yapmaması durumunda gerçekleşir. Haciz türleri kapsama alanı ve haklar bakımından farklılık gösterir. Ödeme emrinin borçluya tebliğ edilmesiyle birlikte borçlunun borcu ödemesi için belirli bir süre tanınır. Söz konusu sürenin sonunda hala borç ödenmediği takdirde icra takibi kesinleşir. İcra takibinin kesinleşmesiyle birlikte gerçekleştirilen haciz işlemine kesin (icrai) haciz adı verilir. Kesin haciz, haczedilen malların satış hakkını barındırır. Alacaklı kurum veya kişiler tarafından ilk önce borcun ödenmesine yetecek kadar mal rehin alınır. Borçlu kişilerin ya da kurumların bu süreç içerisinde de haciz için rehin alınan varlıkları satışa çıkarılır. Satış sonrasında borç tahsil edilir ve haciz durumu ortadan kalkar.

Haciz türleri kapsama alanı ve haklar bakımından farklılık gösterir. Geçici haciz bu türler arasındadır. Borçlu tarafından hacze itiraz edilmesi halinde alacaklı tarafından itirazın kaldırılmasına ilişkin talepte bulunulması ve basit yargılama usulü ile yapılan mahkeme sonucunda itirazın kaldırılmasına karar verilmesi halinde geçici haciz işlemi uygulanır. Geçici haciz, satış hakkı barındırmaz. Henüz takip süreci kesinleşmeden yapılan itirazlar, takibin durdurulmasına sebep olur. Ancak alacaklı taraf yine de sürecin devam etmesini isteyebilir. Geçici haciz talebi onaylanırsa haciz işlemi devam eder kesin haciz durumunda borçlunun böyle bir hakkı yoktur. Borçlu tarafından borcun ödenmesi ya da ödeme planı sunulması beklenir. Geçici haciz sürecinde rehin alınan malların satılması söz konusu değildir.

İlave haciz, haciz işlemine başka alacaklıların da dahil olmasıyla birlikte gerçekleşen haciz türüdür. Daha önce belirli bir alıcı için haczedilmiş olan mallar, bir ya da birkaç alacaklının talebiyle birlikte ilave hacze dönüşebilir. Haciz paralarının paylaştırılması sırasında alacaklı sayısının artması ile ilave haciz sürece dahil olur. Satış gerçekleştikten sonra elde edilen paraların borçları ödemesi hedeflenir ancak alacaklı sayısının artmasıyla borçların ödenmesinde yetersizlik olur. Bu durumda haciz işleminin tekrarlanması beklenir. İlave haciz ile alacaklıların borçları tahsil edilecek şekilde gerçekleşir. Satış sonrasında borçlar ödenir ve haciz ortadan kalkar.

Tamamlama haczi, İcra Müdürlüğünün önceden haczettiği malların bedelinin belirlenmesinde yanılarak malları daha yüksek bedelden işleme alması ancak malların daha düşük bedelle satılması sonucu borcu karşılamaması halinde ortaya çıkan bir haciz türüdür. Tamamlama ve ilave haczi sıklıkla karıştırılır. Tamamlama haczi, icra müdürlüğü tarafından yapılan yanlış hesaplamalar sonunda yeterince varlığın rehin alınmaması durumunda, borcun tamamının ödenmesine yetersiz kalması sonucu ortaya çıkar. Borcun tamamının karşılanması için tekrardan icra müdürlüğü tarafından başlatılan haciz türüdür.

Kapsama alanı ve haklar bakımından haciz türleri farklılık gösterir ve ihtiyati haciz bu türler arasında teminat olarak söz konusu olan bir haciz türüdür. İhtiyati haciz, borcun zamanında ödenmesini garanti altına alabilmek amacıyla mahkeme kararıyla borçlunun mallarına önceden tedbir konulmasını kapsayan haciz türüdür. Alacaklının borçlunun borcu ödenmesi konusunda şüpheleri varsa, borcun vadesi gediğinde kısa sürede haciz işlemi başlatmak için ihtiyati haciz talebinde bulunabilir. Borçlu taraf malları kaçırarak karşı tarafı mağdur etmesin diye uygulanan ihtiyati haciz, aynı zamanda borçlunun rehin mallarını satmasını ve devretmesini de engeller. İhtiyati haciz kararı, satış hakkı vermez.

Haciz borçlu kişilerin, borçlu oldukları kurum, kuruluş ve kişilere borçlarını ödememeleri ve haciz tebligatını dikkate almamaları üzerine gerçekleşir. Eve haciz gelmesi, en son başvurulan haciz işlemidir. Haciz işlemi başlatıldığında ilk olarak borçlunun üzerine kayıtlı herhangi bir taşınmaz, menkul kıymet veya araç olup olmadığı kontrol edilir. Şayet varsa bu mallar üzerine haciz konulur. Borçlu üzerinde herhangi bir araç, menkul kıymet veya taşınmaz olmaması durumunda kişinin maaşına el konulur. Borçlunun maaşı da olmaması halinde evindeki eşyalara haciz işlemi başlatılabilir. Ev içerisinde aynı beyaz eşyadan iki adet olması durumunda bu beyaz eşyalardan bir tanesi haczedilebilir. Ayrıca ev içerisinde bulunan her türlü ziynet eşyası, antika, para, sanat eseri veya değerli eşya niteliği taşıyan mallar haczedilebilir.

Eve haciz geldiğinde, lüzumlu eşyalar, haczedilemeyecek eşyalar arasında yer alır. Lüzumlu eşya tanımı borçlunun mesleğine göre değişebilir. Örnek olarak borçlu kişi çiftçilik mesleğini icra ediyorsa, mesleğin icrası için zaruri olan arazi, hayvan, taşıt ve diğer ziraat gereçleri haczedilemez. Borçlunun serbest meslek erbabı olması halinde mesleğini icra ederken kullandığı her türlü alet, gereç ve kitap lüzumlu mal olarak nitelendirilir ve haczedilemez. Eve gelen hacizlerde ise ev içerisinde yaşam için gerekli olan ihtiyaç eşyaları haczedilemez. Buzdolabı gibi beyaz eşyalar buna bir örnektir. Ancak bu eşyalardan iki adet olması durumunda (örneğin 2 adet buzdolabı) bir tanesi haczedilebilir.

Borçlu kişilerin para, maaş, menkul veya gayrimenkullerine, borçlarını ödememesi üzerine el konulması durumuna haciz deriz. Haciz türleri farklılık göstermekle birlikte haciz isteminde bulunmak için bazı şartlar gerekir. Haciz isteminde bulunabilmek için gerekenler aşağıdaki gibidir.

• Alacaklı ile borçlu arasında yazılı bir sözleşme olması gerekir.
• Haciz konusunda verilecek takip kararının kesinleşmesi gerekir
• Alacağın rehinle temin edilmemiş olması gerekir.
• Alacağın vadesinin gelmiş ancak ödemenin yapılmamış olması gerekir.

Tebligat, yetkili makamların yaptıkları hukuki işlemler hakkında işlemin muhatabı olan ilgili kişiyi bilgilendirmesidir. İcra organlarının yapılan işlemlerden borçlu kişiyi elektronik veya yazılı olarak bilgilendirmesi ve bu bilgilendirmenin belgelere dayalı olmasıdır. İşlemler başlamadan 7 gün içinde bilgilendirme mektubu gönderilir. Bu bilgilendirme mektubu alacaklı ve borçlu arasında gerçekleşecek haciz işlemi hakkında olup, bu mektuba haciz tebligatı denir. İşlemler başlamadan 7 gün önce haciz tebligatı gönderilmemişse borçlu kişi, alacaklı kişiye ya da kuruma itirazda bulunabilir.

Haciz, icra takibi sürecinin kesinleşmesi ile alacaklının yapacağı başvuru sonucunda başlar ve haciz takibi alacaklı ya da alacaklının vekili tarafından yürütülür. Haciz işlemi başlamadan 7 gün önce haciz tebligatı ile borçlu kişiye bilgilendirme yapılır. Borçlu kişi icra davalarını ve haciz dosyalarını görüntülemek için UYAP (Ulusal Yargı Ağı Projesi) üzerinden sorgulama yapabilir. Ya da E-Devlet üzerinden işlem gerçekleştirilebilir. UYAP vatandaş portala e devletten ulaşabilir ya da 4060’a T.C. kimlik numaranız ve dava dosyası numarası ile sms atabilirsiniz.

E-devlet üzerinden haciz sorgulaması yapabilmek için e-devlet sistemine giriş yaptıktan sonra arama çubuğuna haciz sorgulama yazılmalıdır. Bu aşamadan sonra iki adet seçenek çıkmaktadır. Bunlar; araçlara uygulanan elektronik haciz sorgulama ve banka hesaplarına uygulanan elektronik haciz sorgulama seçenekleridir. Haczin veya haciz şüphesinin durumuna göre ilgili seçenek seçilerek haciz sorgulama işlemi kolaylıkla yapılabilir.

Haciz kaldırma işleminin yapılabilmesi için ilk seçenek olarak borcun ödenmesi gerekir. İkinci seçenek ise borçlu kişi alacaklıyla anlaşırsa, alacaklı tarafın isteğiyle haciz altındaki mallar üzerinden icra kaldırılır. Haczedilen malların borç ödemesi vergi dairesine veya vergi dairesi banka hesabına yapılır. Borç ödemesi yapıldıktan sonra dekont veya borçlu kurumdan alınacak olan borcu yoktur yazısı ile birlikte dilekçe verilerek haciz kaldırma işlemi tamamlanabilir.

Yanlış ödeme planları ve vadelendirmeler sonucunda, borçlarını ödeyemeyen kişilerden borcun tahsil edilmesi için haciz işlemi gerçekleşir. Borçlu kişiler borcu ödeyebilmek için taksitlendirme yapılıp yapılmadığı sorgularlar. Haciz davasında, borçlu tarafın elindeki varlıklarla ödeme yapması gerekir ancak alacaklıdan taksitlendirme talep edilebilir. Borçlu ve alacaklı taksitlendirme ve ödeme planında anlaşırsa haciz borcu taksitlendirilebilir.

Haciz işlemi alacaklının borcunu tahsil edebilmesi için yasal yollara başvurması ve borcun tamamı kapanana kadar devam eden süreçtir. Haciz sürecinde ilk olarak borçlu kişinin banka hesapları ve dijital varlıklarına el koyulur. Bu işleme e-haciz denir. Sonrasında ise alacaklının borcun tamamını tahsil edebilecek kadar mal varlığına haciz konur. Haciz işlemlerindeki süreçler aşağıdaki maddelerde belirtildiği gibidir.

• Alacaklı kişi icra müdürlüğüne giderek takip işlemi başlatmalıdır.
• İcra müdürlüğü gerekli belgeleri imzalayarak borçlu kişiye haciz tebligatı yollar.
• Tebligat, borçlu kişiye ulaştıktan sonra tebligatın içinde yazan tüm yükümlülüklere uymak zorundadır.
• Tebligatın içinde itiraz hakkının olduğu ve borcun belirlenen sürede ödenmesi gerektiği yazar ve borçlu buna uymak zorundadır.
• Borçlu kişi tebligata uymayıp belirlenen sürede ödeme yapmazsa takip işlemi kesinleşmiş olup, alacaklı ya da alacaklı vekili İcra Müdürlüğünde haciz işlemlerini başlatır.
• Borçlunun taşınan ve taşınmayan varlıklarına el konulur.