Türkiye elektrik piyasaları fiyat belirlemelerinde Enerji Piyasası Düzenleme Kurumunun (EPDK) yılda 4 defa açıklamış olduğu ulusal tarifeler önemli bir yere sahiptir. İlgili tarifeler hem ülkedeki ekonomik olarak genel gidişatı hem de küresel anlamdaki gelişmeleri, bizlere yansıtma anlamında bir referanstır. Elektrik tarifelerinin ülkedeki fiyat hareketlerini ve bu çerçevede başta enflasyon, döviz kuru, petrol fiyatları, hane halkı harcanabilir geliri ve imalat ile hizmet sektörünün genel gidişatını görme açısından bizlere ciddi referans oluşturmaktadır.
2024 Yılında Elektriğe Ne Kadar Zam Geldi?
2024 yılı için elektrik perakende satış fiyatlarında mesken abone grubu için %38, tarım abone grubu için %30, kamu ve özel hizmetler sektörü abone grubunda düşük kademeye %38 ve yüksek kademeye %20 oranında zam yapıldığı açıklandı. 2024 yılı vergiler dahil elektrik fiyatları (fatura dip toplam fiyatı) Haziran ayına kadar zamlanmamıştı. 2022 yılı Haziran ayında elektriğe mesken aboneleri için %15, sanayi ve iş yeri aboneleri için % 25 zam gelmişti, 2023 yılında Ocak ayında yapılması beklenen elektrik zammı yapılmadı. 2023 yılı 1 Ekim'den itibaren geçerli olacak şekilde dağıtım bedeli ve mesken abone grubu hariç kalan tüm gruplara %20 oranında zam yapıldı.
Yıllara Göre Elektrik Zamları
Ülkelerin enerji fiyatlandırma politikalarına incelendiğinde, fiyatların belirli bir oranının veya tamamının doğrudan kamu tarafından belirlendiği görülmektedir. Bunun en büyük sebebinin de elektriğin enflasyon miktarında hem sepet bazında direkt hem de üretim ve işletme maliyetlerine dolaylı etkilerinin bulunmasıdır. Tüketici Fiyat Endeksinde (TÜFE) yalnızca konutta kullanılan elektrik fiyatı yer almaktadır. Bu da mesken tarifelerinin belli dönemlerde ciddi sübvansiyona uğramasının ana sebebidir. Konuttaki fiyat ayarlamalarına benzer şekilde ticarethanelerdeki enerji fiyatlarını da etkilediğinden; bu ilişkiyle de hizmetler, temel mallar ya da işlenmiş gıda gibi grupların fiyatları üzerinde dolaylı yansımalar görülebilmektedir.
Aşağıdaki grafiklerde 2015 yılından bugüne mesken ve ticarethane tarifelerinin değişimi gösterilmektedir. Özellikle 2016 ve takip eden 2017 yılında, elektrik enerjisi maliyetleri artmış olsa da büyük ölçüde politik sebeplerle maliyet artışı son tüketiciye uzun bir süre yansıtılmadı. Ancak bu durum 2018 yılı boyunca her çeyrekte daha yüksek oranda elektrik zammı yapılması ile sonuçlandı.
Yıllara Göre Mesken Elektrik Zamları (Dip Fiyat)
Yıllara Göre Ticarethane Elektrik Zamları (Dip Fiyat)
Mesken Abone Grubu Aktif Enerji Bedeli Zamları
Ticarethane Abone Grubu Aktif Enerji Bedeli Zamları
Mesken Abone Grubu Dağıtım Bedeli Zamları
Ticarethane Abone Grubu Dağıtım Bedeli Zamları
2022 Yılında Elektriğe Ne Kadar Zam Geldi?
2022 yılında ev elektrik tarifelerinde az tüketenin düşük birim fiyattan, çok tüketenin ise yüksek birim fiyattan faturalandırılacağı piyasa maliyet bazlı yapıya geçildi. Bu doğrultuda düşük kademeli tarifenin vergiler dahil birim fiyatı yüzde 49'luk bir zamla 0,9155 TL/kWh'den 1,37 TL/kWh'ye, yüksek kademeli tarifenin vergiler dahil birim fiyatı ise yüzde 125'lik artışla 2,06 TL/kWh'ye yükseltildi. Ev abone grubundaki tüketiciler için önceki yıllardaki uygulamadan farklı olarak maliyet bazlı tarife uygulamasına geçildiğinden önceki yıla göre direkt olarak zam kıyaslaması yapılması yanlıştır. Ev tüketicileri, yeni tarife uygulamasına dair detaylı bilgiye kademeli elektrik tarifesi sayfasından ulaşabilir.
2022 yılının Ocak, Şubat ve Mart aylarını kapsayan birinci çeyreği için iş yeri aktif enerji elektrik fiyatlarına yüzde 168, aynı kalem için alçak gerilim sanayi elektrik fiyatlarına yüzde 156'lık bir zam yapılmıştır. Dağıtım bedellerinin güncellenmesi, TRT payının kaldırılması gibi kararlar sonucunda tüketicilere etki edecek zam oranı aktif enerji zam oranının altında kalmıştır. 1 Haziran 2022 tarihli ve 31825 sayılı Resmi Gazete'de belirtildiği üzere2022 yılı Haziran ayında elektriğe mesken aboneleri için %15, sanayi ve iş yeri aboneleri için % 25 zam gelmiştir. 1 Eylül 2022 tarihinde yapılan %20’lik mesken, %30'luk işyeri ve %50’lik sanayi zamlarıyla birlikte 2022 yılında elektriğe yapılan toplam zam Eylül 2022 itibarıyla mesken düşük kademe için %136, mesken yüksek kademe için %184; iş yeri düşük kademe için %174, iş yeri yüksek kademe için %266 olmuştur.
2021 Yılında Elektriğe Ne Kadar Zam Geldi?
2021 yılında elektriğe toplam % 21,90 zam yapılmıştır. 2021 yılı tüketici elektrik fiyatları aşağıdaki gibidir.
Evler için:
- Ocak - Mart 2021: 0,79613 TL/kWh
- Nisan - Haziran 2021: 0,796131TL/kWh
- Temmuz - Eylül 2021: 0.91555 TL/kWh
- Ekim - Aralık 2021: 0.91555 TL/kWh
İş Yerleri İçin:
- Ocak - Mart 2021: 1,0587 TL/kWh
- Nisan - Haziran 2021: 1,05873TL/kWh
- Temmuz - Eylül 2021: 1,2175 TL/kWh
- Ekim - Aralık 2021: 1,2175 TL/kWh
2020 Yılında Elektriğe Ne Kadar Zam Geldi?
2020 yılının Ocak ayında ev tüketicileri 1 kWh elektrik için vergiler dahil 0,7102 TL öderken, Aralık ayında ödenen rakam 0,7511 TL oldu. Böylece 2020 yılında Mesken tarifesinde elektriğe toplam %12 zam yapılmış oldu. Ticarethane fiyatları 2020'ye 0,9445 TL ile başlayıp 0,9988 TL ile kapanarak 2020 yılında Ticarethaneler için elektrik zammı oranı yaklaşık %15 oldu. 2020 yılı tüketici elektrik fiyatları aşağıdaki gibidir.
Evler için:
- Ocak - Mart 2020: 0,7102 TL/kWh
- Nisan - Haziran 2020: 0,7102 TL/kWh
- Temmuz - Eylül 2020: 0,7102 TL/kWh
- Ekim - Aralık 2020: 0,7511 TL/kWh
İş Yerleri İçin:
- Ocak - Mart 2020: 0,9445 TL/kWh
- Nisan - Haziran 2020: 0,9445 TL/kWh
- Temmuz - Eylül 2020: 0,9445 TL/kWh
- Ekim - Aralık 2020: 0,9988 TL/kWh
2019 Yılında Elektriğe Zam Oranı Ne Kadar Oldu?
2019 yılının Ocak ayında ev tüketicileri 1 kWh elektrik için vergiler dahil 0,5375 TL öderken, Aralık ayında ödenen rakam 0,7102 TL oldu. Böylece 2019 yılında Mesken tarifesinde elektriğe toplam %32 zam yapılmış oldu. Ticarethane fiyatları 2019'a 0,7148TL ile başlayıp 0,9445TL ile kapanarak 2019 yılında Ticarethaneler için elektrik zammı oranı %32 oldu. Bir önceki yılın kapanış fiyatları olan 0,5972 TL/kWh (Mesken) ve 0,7148 TL/kWh (Ticarethane) ile kıyasladığımızda ise 2019 yılı elektrik zam oranı %32 olarak gerçekleşti. 2019 yılında elektrik fiyatları aşağıdaki şekildeydi.
Evler için:
- Ocak - Mart 2019: 0,5375 TL/kWh
- Nisan - Haziran 2019: 0,5375 TL/kWh
- Temmuz - Eylül 2019: 0,6181 TL/kWh
- Ekim - Aralık 2019: 0,7102 TL/kWh
İş Yerleri İçin:
- Ocak - Mart 2019: 0,7148 TL/kWh
- Nisan - Haziran 2019: 0,7148 TL/kWh
- Temmuz - Eylül 2019: 0,822 TL/kWh
- Ekim - Aralık 2019: 0,9445 TL/kWh
2016 - 2021 Arasında Elektrik Fiyatları Ne Kadar Zamlandı?
2016 yılının Ocak ayında evkullanıcıları 1 kWh elektrik için vergi ve fonlar dahil toplam 0,4117 TL öderken, 2021 yılında ödenen rakam 1 kWh başına 0,916TL oldu. Buna göre 2016 yılından 2021 yılına kadar elektriğe gelen toplam zam iş yerleri için %193, evler için ise %122 oldu.
Elektriğe Neden Zam Gelir? / Elektrik Zamları Neden Yapılıyor?
Elektrik tarifeleri, elektrik enerjisi maliyetleri doğrultusunda hazırlanmaktadır. Artan maliyet kalemleri de elektrik enerjisi fiyatlarına yansımaktadır. Bazı dönemlerde, elektrik maliyetleri artmış olsa bile son tüketiciye maliyet artışını yansıtmamak amacı ile elektrik tarifelerine zam yapılmamıştır. Ancak zamanında yapılmayan zamlar ise sonraki dönemlerde yüksek oranda artışlar yapılmasını mecbur kılmıştır.
Türkiye’nin enerji bakımından dışa bağımlılık oranı son yıllarda önemli ölçüde azalmış olsa da, özellikle doğalgaz ve petrol tedarikinde %100’e yakın oranda dışa bağımlı durumdadır. Petrol ve doğalgazdan üretim yapan elektrik santrallerinin toplam üretime katkısının son yıllarda büyük ölçüde azalmış olmasının sebebi yerli kaynaklardan üretim yapan santrallere ve yenilenebilir enerjiden üretim yapan santrallere verilen teşvik sayesinde bu santrallerin sayısının ve toplam üretimdeki payının artmasıdır. Ancak yerli ve yenilenebilir kaynaklardan üretim yapan santrallerin üretimleri bütün enerji talebini karşılamaya yetmediğinden ve özellikle yenilenebilir enerji santrallerinin kesintisiz üretim yapamamasından dolayı arz güvenliğinin sağlanması için doğalgaz, ithal kömür gibi kaynaklardan üretim yapan elektrik santrallerine ihtiyaç Türkiye’nin mevcut koşullarında zaruridir. Bu kaynaklar da döviz cinsinden ithal edildiği için artan kur da maliyetlerin artmasına sebep olmaktadır. Ancak bu durum elektrik zamlarını etkileyen faktörlerden yalnızca birisidir ancak en önemli faktörlerdendir.
Elektrik zamlarına sebep olan bir diğer önemli etken ise, yenilenebilir enerji santralleridir. Bir üst paragrafta yenilenebilir enerji santrallerinin artması sayesinde doğalgaz ve diğer ithal kaynaklardan üretim yapan santrallerin üretim payının azaldığını belirtmiştik. Elektrik maliyetleri bakımından bu kısımda bir tezat varmış gibi görünebilir ancak Yenilenebilir Enerji Destekleme Mekanizması (YEKDEM) ne yazık ki Türkiye elektrik piyasasına özellikle artan kurlardan dolayı ciddi bir yük getirmiştir. YEKDEM kapsamında, yenilenebilir enerjiden üretim yapan elektrik santrallerine alım garantili teşvik verilmektedir. Yenilenebilir enerjiye teşvik verilmesi, rüzgâr, güneş, jeotermal gibi kaynaklardan üretim yapan santrallerin artması için hemen her ülkenin uyguladığı ve olumlu sonuçlar veren bir yöntem. Ancak Türkiye’ de, bu santrallere verilen teşvikler Dolar bazında veriliyor. YEKDEM’ in uygulamaya girdiği 2005 yılında dolar kuru ortalama olarak 1,67 YTL iken, 2020 yılının ilk 5 ayında ortalama 7,04 TL seviyelerindedir. Dolayısıyla son 15 yılda doların 4 kattan fazla artmış olması, yatırımcılar için yenilenebilir enerji santrallerini çok cazip bir konuma getirmiş, bu yönde yapılan yatırımlar artmıştır. Ancak bu santrallere dolar bazlı teşvik verilmesi artan kur ve santral kurulu gücüne paralel olarak elektrik maliyetlerine yansımaktadır. Diğer tüm etkenler de göz önünde bulundurulduğunda, kaynak maliyeti ve diğer dolaylı maliyetlerin artması elektrik fiyatlarına da zam yapılmasını gerekli kılmaktadır.
