Piyasa Takas Fiyatı
Üretim ve tüketim arasındaki dengenin sağlanması enerji sektörünün en önemli unsurlarından biridir. Tüketim talebinden fazla elektrik üretimi yapılması durumunda kaynaklar israf olacak ve maliyetler yükselecektir. Aynı şekilde elektrik talebini karşılamaya yetmeyen üretim elektrik arzında yetersizliklere ve kesintilerin yaşanmasına sebep olur. Böyle bir sistemde enerji üretimi ve tüketim miktarının sürekli dengede tutulması gereklidir. Piyasa takas fiyatı da üretim ve tüketim dengesinin sağlandığı noktada eşleşen o anda sistemde olan en pahalı elektrik santralinin elektrik enerjisi fiyatıdır. Türkiye’de piyasa takas fiyatı merit order yöntemi ile belirlenmektedir. Merit order yöntemi ile tüketim talebini karşılayacak olan üretim tesislerinin en ekonomik şekilde sisteme alınmasını ve sürdürülebilir tedarikin sağlanmasında maliyetin minimize edilmesi hedeflenir.
Merit order modeline göre, saatlik tüketim talepleri piyasa katılımcılarından toplanarak her bir günün her saati için ihtiyaç duyulacak olan elektrik enerjisi miktarı bir gün öncesinden tahmin edilir. Bu doğrultuda her bir saat için elektrik ihtiyacını karşılayacak santraller en ucuzdan en pahalıya doğru devreye alınmaya başlanır. Herhangi bir saat için elektrik ihtiyacını karşılayan son santralin elektrik fiyatı piyasa takas fiyatını belirler.
Şekil 1. Merit Order Yöntemi
Görüldüğü üzere, elektrik üretim planlaması, tahmin edilen tüketim miktarı doğrultusunda yapılır. Tüketim tahminleri de tüketicilerin geçmişte benzer gün koşullarını sağlayan günlerde gerçekleştirdikleri tüketim miktarı doğrultusunda tahmin edilir. Örneğin 3 vardiya olarak 24 saat çalışan bir üretim tesisi bayram günlerinde vardiya sayısını 1’e düşürüp belirli saatlerde çalışıyorsa, bir sonraki bayramda da benzer elektrik tüketimini gerçekleştireceği ön görülür. Buradaki arz ve talebin dengesi tamamen bu hesaplamaların ne kadar hassas ve gerçeğe yakın yapılması ile ilgilidir. Ancak çoğu zaman tüketicilerin gerçekte ne kadar tüketeceğini önceden tam olarak tespit edebilmek hemen hemen olanaksızdır. Bu durumda gerçek zamanlı üretim ve tüketimde arz ve talepten kaynaklanan dengesizlikler doğacaktır. Bu dengesizlikler gerçek zamanlı olarak, yani elektrik tüketiminin gerçekleştiği gün içinde giderilmek zorundadır. Anlık olarak yaşanacak arz fazlası sisteme ek maliyet getirecek, arzın yetersiz olması da kesintilere sebep olacaktır.
