Jeneratör Nedir: Nasıl Çalışır? Jeneratör Parçaları Nedir?

Jeneratörle Elektrik Üretimi

Jeneratörler, elektrik nasıl üretilir sorusuna da cevap olmaktadır. Jeneratörler bazı parçalardan oluşmaktadır. Jeneratör parçaları şunlardır:

• Motor (Dinamo) 
• Alternatör 
• Kontrol Panosu 
• Şase – Yakıt Deposu 
• Radyatör
• Kabin
• Yağlama Sistemi
• Egzoz Sistemi
• Marş ve Akü Sistemi

Jeneratör, bobin ve mıknatıs sayesinde elektromanyetik indüksiyon prensibine bağlı olarak çalışır. Bir iletken bobin (metal bir çekirdeğe sıkıca sarılmış bir bakır bobin), at nalı tipi bir mıknatısın kutupları arasında hızla döndürülür. İletken bobin, çekirdeğiyle birlikte bir armatür olarak bilinir. Armatür, motor gibi mekanik bir enerji kaynağının miline bağlanır ve döndürülür. Gereken mekanik enerji, dizel, benzin, doğalgaz vb. yakıtlarla çalışan motorlar veya rüzgâr türbini, su türbini, güneş enerjisi türbini vb. yenilenebilir enerji kaynakları ile sağlanabilir. Bobin döndüğünde, mıknatısın iki kutbu arasındaki manyetik alanı keser. Manyetik alan, iletkendeki elektronlara müdahale ederek içinde bir elektrik akımı akışını indükleyecektir.

Jeneratörün Yapısı Nasıldır? 

Jeneratörler başlıca iki ana bölümden oluşur. Bunlar endüvi (stator) ve endüktördür (rotor).

Stator, alternatörlerde alternatif gerilimin elde edildiği kısma denir. Birer yüzeyleri yalıtılmış silisli saçların paketlenmesinden yapılmışlardır. Stator yapısına göre duran ve dönen statorlü olmak üzere iki bölüme ayrılır. Dönen statorlü alternatörün rotoru sabittir. Duran statorlü alternatörün rotoru ise hareketlidir. Alternatör dönen veya duran statorlü olsa da stator üzerinde daima alternatif gerilimin üretildiği sargılar bulunur. Rotor üzerinde ise daima kutup (doğru akım) sargıları yer alır. Genelde stator, küçük güçlü alternatörlerde dönen kısımdadır. Büyük güçlü alternatörlerde ise duran kısımda bulunur.

Rotor yapısı ise dönen bir manyetik alan üreten hareketli bileşendir. 

Yakıt Tiplerine Göre Jeneratör Çeşitleri Nelerdir?

Jeneratörler kullandıkları yakıtlara ve kullanım şekline göre sınıflandırılabilir. Yakıt tiplerine göre jeneratörler aşağıdadır:

• Benzinli jeneratör
• Dizel jeneratör 
• Biyo-dizel jeneratör 
• Emulsifiye dizel jeneratör
• Propan gazlı jeneratör
• Doğalgazlı jeneratör
• Hidrojen jeneratör

1. Dizel Yakıtlarla Elektrik Enerjisi Üreten Jeneratörler

Dizel yakıtlar sayesinde elektrik enerjisi üreten jeneratörler içten yanmalı motora sahip otomobillerin kullandığı teknolojiyi kullanarak sahip oldukları dizel yakıtı oksijen ile tepkimeye sokarak yakarlar. Bunu yapabilmek için pistonlarda sıkıştırılan atmosferden alınan hava sıkıştırılır. Daha sonra sıcaklığının artması sağlanır. Benzinli motorların aksine dizel yakıtlarla elektrik enerjisini üreten jeneratörlerde normal koşullarda dizel yakıt kendiliğinden alev alabildiği için yanma işlemi için bujilere ihtiyaç duyulmaz. Ama özellikle kış günleri gibi soğuk havalarda sıkıştırılan hava dizel yakıtın yanmasına elverişli bir sıcaklığa ulaşamayacağı için, dizel motor ünitesi kızdırma bujileri yardımı ile dizel motorun yanma odasına bakan kısmı ısıtılarak yakıtın yanacağı sıcaklığa erişmesini sağlayabilir.

2. Benzin Harcayarak Elektrik Enerjisi Elde Eden Jeneratörler 

Sınırlı olmayan zaman diliminde, değişken yük için benzinli jeneratör setinden elde edilen maksimum çalışma süresi 500-700 saattir (takriben). 

Jeneratörlerin yakıt tüketimi ise 1 kW'lik modellerde saatte yarım litre benzin iken 10 kW'lik jeneratörlerde ise bu rakam saatte 3 litreye ulaşmaktadır. Yani benzinli jeneratörler daha çok yakıt tüketimi yapmaktadır.

3. Doğalgaz Kombinasyonu ile Elektrik Enerjisi Üretebilen Jeneratörler

Elektrik enerjisinin sürekli bir seviyede üretilmesini sağlayan doğalgazlı jeneratörler, elektrik kesintisi anında hizmet veren dizel jeneratörlerden genel uygulama olarak farklılık gösterir.

Şebeke elektriğinin bulunmadığı veya bu elektriğin kalitesinin yeterli olmadığı bölgelerde, elektrik enerji ihtiyacı doğalgazlı jeneratörler ile çözülebilmektedir. Diğer yakıt türleri ile karşılaştırıldığında bu jeneratörlerin daha düşük maliyetli elektrik üretimi yapabilmeleri, sürekli çalışma durumunda sürdürülebilir yüksek performans göstermeleri ve sonrasında da kojenerasyon ve trijenerasyon sitemi olarak geliştirilebilme opsiyonları nedeniyle doğalgazlı jeneratörler farklı sektörlerdeki firmalarca tercih edilmektedir.

4. LPG Sistemleri ile Elektrik Enerjisinin Sağlanmasında Kullanılan Jeneratörler

LPG’li jeneratörler yakıtta tasarruf sağlamaktadır. LPG'ye oranla benzin, ortalama olarak %28 daha fazla yakıt tüketimi yapar. Egzoz gazları yönünden değerlendirildiğinde de LPG, hava fazlalık katsayılarındaki iyilik nedeni ile benzinden daha iyi sonuçlar vermektedir.

Kullanım Hedefine Göre Jeneratör Çeşitleri 

Jeneratörler elektrik üretimi yapması amacıyla kullanılmaktadır. Kullanım hedefine göre dört çeşit jeneratör bulunmaktadır. Kullanım hedefine göre jeneratör çeşitleri şunlardır:

• Sürekli elektrik üretmek için kullanılan jeneratörler
• Yedek enerji olarak kullanılan jeneratörler
• Gezici- mobil enerji kaynağı olarak kullanılan jeneratörler
• Portatif güç kaynağı olarak kullanılan jeneratörler

1. Sürekli Elektrik Üretmek

Sürekli yük sağlanması için tercih edilebilmektedir. Genelde enerjinin iletilmesi güvenlik açıkları bulunduran şantiyeler ya da maden ocakları ile gemicilik alanlarında kullanılmaktadır. Bu bölümler dışında talep olan her yerde bu tür bir jeneratör kullanımı bulunur.

2. Yedek Enerji Olarak Kullanmak

Yedek jeneratörün yüksek fiyat etiketi, onu taşınabilir jeneratörlerden tamamen farklı bir kategoriye sokar. Küçük, taşınabilir bir ürün bir araca alınabilir, taşınabilir veya paketlenebilirken, yedek bir jeneratör evin yarı kalıcı bir özelliğidir. Aslında standart bir klima ünitesinden daha fazla yer kaplar. Bu jeneratörler, büyük bir yakıt deposuna ve yüksek yakıt verimliliğine sahip ticari sınıf bir motora sahiptir. Bu da acil durumlarda tüm eve güç sağlamalarına olanak tanır.

Küçük kabinlere veya yedek acil durum sistemlerine güç sağlamak için harika olan yedek jeneratörler, bazen kullanıcının bir mobil uygulama aracılığıyla jeneratörün durumunu izlemesini sağlayan WiFi bağlantısı ile donatılır. Maliyetin yanı sıra, yedek jeneratörün ana dezavantajı, elektrik kesintisi durumunda çalışır durumda olduklarından emin olmak için düzenli bakım gerektirmeleridir.

3. Gezici – Mobil Enerji Kaynağı

Tekerlekli olarak geliştirilen jeneratörler de vardır. Bu tür araçlarla dağ – tepe – orman kısacası elektrik şebekesinin iletilemediği ve gezici işlerden kaynaklanan elektrik ihtiyacının sağlanması gerçekleştirilmektedir. Arazi araçları, traktörler, kamyonlar gibi güçlü kara yolları aracının arkasına bağlanarak mobil olarak bir yerden bir yere taşınabilmektedir. Diğer jeneratörlere göre güç kapasiteleri daha düşüktür.

4. Portatif Güç Kaynağı Olarak

Küçük, kompakt ve taşıması veya taşıması kolay portatif jeneratörler tipik olarak benzin, propan veya güneş enerjisi ile beslenir. Çünkü bu yakıt kaynakları kolaylıkla temin edilebilir. Gaz ve propan, bir benzin istasyonundan temin edilebilirken güneş enerjisi doğrudan güneşten gelir. Küçük boyutları, bu jeneratörlerin kolayca saklanabileceği ya da ihtiyaç duyulana kadar bir kulübede veya garajda tutulabileceği anlamına gelmektedir.