Elektrik Çarpması Nedir? Belirtileri Nelerdir?

Elektrik çarpması, gerekli iş güvenliği şartlarının sağlanmamış olması sebebiyle meydana gelebileceği gibi bilinçsizlik gibi nedenlerden de meydana gelebilir. Elektrik çarpmasının pek çok nedeni olabilir. Eskimiş elektrikli veya elektronik aletler, açıkta duran kablolar, arızalanmış veya hasar görmüş elektrikli cihazlar, topraklama yapılmamış prizler ve kısa devre gibi sebepler elektrik çarpmasının teknik nedenleri arasında yer alır. Ancak tüm bunlara rağmen elektrik çarpmasının önlenmesi mümkündür. Bunun için cihaz ve priz bakımlarının düzenli yapılması ve iş güvenliği koşullarının sağlanması gerekir. Gerekli bakımların zamanında yapılmaması, kalitesiz malzeme kullanılması, iş disiplini ile hareket etmemek, iş güvenliği sağlamamak veya iş güvenliği kurallarına uymamak elektrik çarpmasına davetiye çıkartabilir. Buna ek olarak acelecilik, dikkatsizlik, dalgınlık ve konsantrasyon bozukluğu tüm önlemlere rağmen elektrik çarpmasına yol açabilir. Elektrik enerjisi ile ilgili bilincin arttırılması, iş güvenliği koşullarının sağlanması ve bunlara uyulması, elektrik yalıtımlarının kontrol edilmesi ve bakımların yapılması elektrik çarpmasının önlenmesi için önemlidir.

Elektrik çarpması, arızalı veya elektrik kaçağı yapan bir cihazın kullanımından kaynaklanabileceği gibi elektrik kaynağına doğrudan veya dolaylı olarak bilerek veya bilmeyerek temas etmekle de meydana gelebilir. Elektrik çarpması sırasında canlıyı etkileyen ana unsur akımdır. Akımın değeri ve süresi arttıkça meydana gelen tahribatın seviyesi de artar. Elektrik akımından kurtulmanın yöntemi, akım yolu üzerinden ayrılmaktır. Akım yolu üzerinden ayrılmak kimi zaman gerilimin yüksekliğine bağlı olarak mümkün olmayabilir. Bu nedenle elektrik akımına kapılmış birisine doğrudan temas etmek de aynı oranda tehlikelidir. Elektrik akımına kapılmış birisini bu durumdan kurtarmak için izlenmesi gereken yol elektrik akımı kesilmesini sağlayacak sigorta şalterlerini indirmek veya kişiye yalıtkan malzeme ile müdahale etmektir. Elektrik çarpması her canlı üzerinde aynı etkiyi göstermez. Genel vücut yapısı, basılan zemin, giyilen kıyafet ve akımın temas ettiği noktaya bağlı olarak aynı değere sahip akımın etkileri değişiklik gösterebilir. Elektrik çarpması durumunda akımın ilk temas ettiği yer, en çok acı duyulan yer olarak tanımlanır. Elektrik çarpması, özellikle ıslak zeminlerde çok daha tehlikeli bir hal alabilir.

Elektrik çarpması sırasında çarpılan kişinin üzerinden geçen akım miktarı çarpma sonrasında ölçülemez ve bilinemez. Çarpılma sırasında ise böyle bir şeyi ölçmekten daha çok kişiyi acil olarak akımdan kurtarmak gerekir. Bu nedenle akımın değerinin bilinmesi mümkün olmadığından, çarpılmaya maruz kalan kişiye mutlaka ilk yardım uygulanmalıdır. Elektrik çarpması sırasında çarpmaya maruz kalan kişinin yapması gerekenlerle, çarpılan bir kişiyle yardım eden kişinin yapması gerekenler bazı noktalarda değişiklik gösterebilir.

Bir başkasına elektrik çarpıyor ise; öncelikle kişinin çarpılması devam ediyorsa elektrik kaynağındaki akım sigorta şalteri indirilerek kesilmelidir. Eğer bu durum mümkün değilse çarpılmaya maruz kalan kişiye kesinlikle çıplak el ile temas edilmemelidir. Yalıtkan bir malzeme yardımıyla çarpılan kişinin akım yolundan kurtarılması sağlanmalıdır. Bu süre zarfında ıslak ve metal bölgelerden kaçınılmalıdır. Kişi akım yolundan uzaklaştırıldıktan sonra güvenli bir bölgeye taşınmalıdır. Ardından 112 acil yardım hattı aranarak durum izah edilmeli ve yardım istenmelidir. Çarpılan kişinin bilinci, nabzı ve nefes alış verişi kontrol edilmelidir. Eğer nabız yok ise veya nefes alış verişi durmuşsa kalp masajı yapılmalı, gerekli hallerde ise suni teneffüs yaptırılmalıdır. Çarpılan kişinin rengi solmuş, hali kesilmiş veya şok durumu ortaya çıkmışsa kişinin bacakları kalp seviyesinden yukarıya kaldırılmalıdır. Çarpılma sırasında akımın temas ettiği yer başta olmak üzere vücut kontrol edilmeli, yanık yerler varsa ıslak bezle müdahale edilmelidir.

Elektrik çarpmasına maruz kalan kişi; eğer yapabiliyorsa akım yolundan çıkmayı denemeli ve akım kaynağından kurtulmaya çalışmalıdır. Ardından ilk olarak hızlı bir şekilde 112 acil servis hattından yardım istemelidir. Yanma hissi olan bölgeler ıslak bezle sarılmalı ve güvenli bir yerde dinlenerek acil servis beklenmelidir. Bilinç kaybı ihtimali göz önünde bulundurularak çevredeki başka insanlara durum anlatılmalı veya acil servisin gireceği kapılar açık bırakılmalıdır.

Elektrik çarpması, vücut üzerinde çok sayıda etkiye yol açabilir. Cilt problemlerine ek olarak iç organ hasarı, kas dokusu hasarı ve kardiyolojik etkiler meydana gelebilir. Bu nedenle elektrik çarpmasından sonra tam teşekküllü bir hastanede genel değerlendirme ve kontroller mutlaka yapılmalıdır. Tetkik sonuçlarında göre bir veya birden fazla uzman doktora müracaat edilmesi gerekebilir. Elektrik çarpması neticesinde meydana gelen etkinin seviyesine göre izlenecek olan tedavi yöntemleri şunlardır:

• Yanık tedavisi. Bu tedavi kapsamında kullanılacak olan antiseptikler, dermatolojik ilaçlar ve antibiyotikler.
• Çarpılmaya maruz kalan kişinin ağrılarını azaltmaya veya yok etmeye yönelik ağrı kesici ve antienflamatuvar tedavisi.
• Çarpmaya veya çarpma sonrası meydana gelen sağlık sorunlarına bağlı olarak artan sıvı kaybının durdurulması için damardan sıvı ve serum tedavisi.
• Olası tetanos riskini ortadan kaldırmak için tetanos aşısı uygulanması.
• Çarpmaya bağlı olarak bozulmuş olan kalp ritmi için ritim düzenleyici kardiyolojik tedaviler.

Elektrik çarpması sonrasında ilk olarak çarpmadan etkilenen vücut bölgeleri tespit edilmeli ve çarpmaya bağlı olarak meydana gelen sağlık sorunları ortaya konulmalıdır. Ardından çarpmadan etkilenmiş organlara yönelik tıbbi ilaçlar veya tedavi yöntemleri uygulanmalıdır. Bu işlemler her zaman uzman bir doktor tarafından uygulanmalıdır. Elektrik çarpmasına bağlı olarak gelişen cilt problemlerinde yanık tedavisi, kalpte meydana gelen ritim bozukluklarında kardiyolojik tedaviler ve organlarda meydana gelen hasarlar sonucu organlara yönelik takviyeler kullanılmalıdır. Bazı durumlarda elektrik çarpması tıbbi bir müdahale gerektirecek kadar ciddi olmayabilir. Bu gibi durumlarda çeşitli kürler kullanılarak rahatlama sağlanabilir ve normalleşmeye destek verilebilir. Bu gibi durumlarda vücudun tuzlu su ile yıkanması veya toprakla temasının sağlanması ve çamur banyosu yapılması gibi eylemler vücutta birikmiş olan elektriğin atılmasında etkili olabilir.

Elektrik çarpması, cilt problemlerinden kalp problemlerine kadar son derece geniş bir yelpazede sağlık sorunlarını tetikleyebilir. Bu sağlık sorunlarının bazıları tedavi edilmese bile kendiliğinden geçse de bazıları tedavi edilmediği takdirde ilerleme gösterebilir ve hayati sonuçlara yol açabilir. Elektrik çarpması durumunda özellikle en kritik sağlık sorunlarından biri kalp ritminin bozulması ve kalbin durmasıdır. Bu gibi problemler tedavi edilmediği takdirde ritim bozukluğu giderek ilerleyebilir veya ani kalp durmalarına yol açabilir. Ayrıca organ hasarları kontrol edilmediği ve gerekli tedaviler uygulanmadığı takdirde organ iflası ortaya çıkabilir. Birinci derece yanıklar çok fazla problem yaratmasa da ikinci ve üçüncü derece yanıklar tedavi edilmedikleri takdirde ciddi enfeksiyonlara yol açabilir veya çevre dokulara yayılabilirler. Bu nedenle elektrik çarpması çok hafif bir miktarda bile olsa mutlaka gerekli sağlık kontrolleri yaptırılmalı ve uygulanması gereken tedavilere uyulmalıdır.

Elektrik çarpmasına karşı alınabilecek önlemlerin başında elektrik enerjisine karşı bilinçlenmek gelir. Elektrikli bir ortamda nasıl çalışılması gerektiği ve acil durumlarda ne yapılması gerektiği bilinci oluşturulmalıdır. Elektrik çarpmasına karşı alınabilecek teknik ve güvenlik bazlı önlemlerde bulunur. İş güvenliği standartlarının sağlanması, ıslak veya iletken zeminlerde elektrikli çalışılmaması, elektrik sisteminin bakım ve onarım periyotlarının aksatılmaması, eski elektronik cihazların kullanılmaması veya yenilenmesi gibi önlemler elektrik çarpmasını engellemek için büyük önem arz eder. Elektrik çarpmalarına neden olabilecek bir diğer unsur ise elektrik kazalarıdır. Elektrik kazaları nasıl önlenir gibi konularda bilinç oluşturmak elektrik çarpmalarına karşı alınabilecek bir diğer önlemdir. Yeterli topraklama hattına sahip olmak, kaçak akım rölesi kullanmak, düşük gerilimle çalışmak ve yalıtımları düzenli olarak kontrol etmek elektrik kazalarını ve buna bağlı olarak meydana gelebilecek elektrik çarpmalarını önlemek için alınması gereken tedbirler arasındadır.